Η Σοφία Ελευθερίου, μια γυναίκα με βαθιά ευαισθησία και διεισδυτική ματιά στην ανθρώπινη ψυχολογία, έχει καταφέρει να ξεχωρίσει στον λογοτεχνικό χώρο με τη συλλογή διηγημάτων της «Το Μάτι της Βελόνας και άλλες ιστορίες» (Εκδόσεις Ενύπνιο, 2023). Διδάκτορας Χημείας, αλλά και αλχημίστρια του λόγου, κατορθώνει να μετατρέπει το συναίσθημα και τη μνήμη σε λογοτεχνία υψηλής αισθητικής.
Μιλάει στο περιοδικό «πατρινόραμα» και στη δημοσιογράφο Ευτυχία Λαμπροπούλου για την ανάγκη της γραφής, τη δύναμη της ελληνικής γλώσσας, τον ρόλο της γυναίκας, αλλά και τη λεπτή γέφυρα που ενώνει την ποίηση με την πεζογραφία.
Τι σας ώθησε να ξεκινήσετε να γράφετε; Υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο γεγονός ή πρόσωπο που σας ενέπνευσε;
Θα έλεγα πως είναι μια εσωτερική ανάγκη που την αντιλήφθηκα μέσα μου από τα μαθητικά μου χρόνια. Τότε που, με αφορμή μια εργασία που μας έβαζε ο φιλόλογος στο σχολείο, έβγαινε στο χαρτί πολλές φορές ένα ποίημα ή μία φανταστική ιστορία, χωρίς να μου έχει περάσει από το μυαλό ποτέ ότι κάποτε θα έφτανε η στιγμή να εκδώσω ένα βιβλίο. Γι αυτό θεωρώ πως σημαντικό ρόλο σε αυτό το παιχνίδι της γραφής έπαιξαν τρεις από τους καθηγητές που είχα σε φιλολογικά μαθήματα.
Ποιος ο ρόλος της οικογένειάς σας στη συγγραφική σας δραστηριότητα; (Καθώς είστε ένας άνθρωπος αεικίνητος και πολυάσχολος).
Και οι δύο μου γονείς έβρισκαν πάντα χρόνο για να διαβάσουν λογοτεχνία και μάλιστα μία μεγάλη γκάμα από συγγραφείς. Τους θυμάμαι -στα χρόνια του Δημοτικού ακόμη-στις καλοκαιρινές διακοπές, να διαβάζουν δυνατά ιστορίες από το Μενέλαο Λουντέμη και το Θέμη Ποταμιάνο. Θυμάμαι τον πατέρα μου να απαγγέλει Σουρή. Αργότερα, στα φοιτητικά μου χρόνια, συζητούσε μαζί μου για διάφορα βιβλία, όπως “Η κόμη της Βερενίκης” του Γ. Γραμματικάκη ή “Το μηδέν και το άπειρο” του Α. Καίσλερ. Στο σπίτι υπήρχε μία μεγάλη ποικιλία βιβλίων, έτσι όποτε είχα την επιθυμία για διάβασμα μπορούσα να διαλέξω. Θα έλεγα πως είμαστε μία οικογένεια αναγνωστών.
Αυτό συνεχίστηκε και στη σημερινή μου οικογένεια, αφού και ο σύζυγός μου αγαπά πολύ το διάβασμα. Είναι γνωστό πως η πράξη της συγγραφής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν της ανάγνωσης, την προϋποθέτει θα έλεγα. Άλλωστε το κάθε συγγραφικό έργο αποκτά ζωή μόνο μέσω των αναγνωστών του.
Στο πρώτο σας βιβλίο “Το Μάτι της Βελόνας και άλλες ιστορίες” συναντάμε βαθιές ψυχογραφικές τομές. Πώς προσεγγίζετε την ψυχολογία των χαρακτήρων σας;
Ο κάθε ήρωας (ο κάθε απλός άνθρωπος εν προκειμένω) έχει τη δική του, μοναδική ψυχοσύνθεση, που αναδεικνύεται στην καθημερινότητα, μέσα από τα λόγια-αλλά πολύ περισσότερο από τις επιλογές και τις πράξεις του. Έτσι μου αρέσει να συναντώ και να γνωρίζω τους ήρωές μου: μέσα από τις καθημερινές τους κινήσεις, με τις μικρές τους λεπτομέρειες- από το πώς περπατούν στο δρόμο, πως φλερτάρουν, πως “στάζουν” το τσιγάρο τους. Με αυτό τον τρόπο εξελίσσονται και δρουν στη διάρκεια της αφήγησης σαν αυτόνομες προσωπικότητες αποκαλύπτοντας τις δικές τους εσωτερικές συγκρούσεις που φτάνουν πολλές φορές στο (μαγικό) σημείο να εκπλήσσουν κι εμένα την ίδια. Τότε αισθάνομαι πως έχω πει την αλήθεια γι’ αυτούς. Την αλήθεια, όχι για το τι έγινε (σε επίπεδο δράσης) αλλά κυρίως για το τι σημαίνει αυτό που έγινε.
Ο ρόλος της γυναίκας στη λογοτεχνία αλλά και στην κοινωνία είναι παρών στο έργο σας. Τι θέση δίνετε στη γυναικεία φωνή μέσα από τα κείμενά σας;
Χαμογελάω διαβάζοντας την ερώτηση, διότι αυτό το θέμα έχει ήδη σχολιαστεί από ανθρώπους που διάβασαν “Το Μάτι της Βελόνας”. Νομίζω ότι είναι η ίδια η γυναικεία φωνή που παίρνει μόνη της τη θέση που της αρμόζει μέσα στο βιβλίο: Τη θέση της γυναίκας με τους πολλούς ρόλους-μετερίζια-που όλοι μας γνωρίζουμε, της γυναίκας-μαχητή, της γυναίκας-στυλοβάτη.
Τι σημαίνει για εσάς η ελληνική γλώσσα και πώς τη διαχειρίζεστε ως συγγραφέας;
Η γλώσσα μου είναι κομμάτι του ίδιου μου του εαυτού. Ο λόγος είναι το βαθύτερο εκείνο πράγμα που φτιάχνει έναν ολόκληρο κόσμο, με τα σκαμπανεβάσματα, τις ευθείες και τεθλασμένες του πορείες και τις συγκινήσεις του. Αρκεί πολλές φορές να καθίσουν μαζί δύο λέξεις για να παραχθεί κάτι συναρπαστικό-μια σπίθα.
Ποια είναι η σχέση σας με την ποίηση; Σας επηρεάζει στη συγγραφή της πρόζας;
Πολλές φορές όταν ξεκινώ να γράψω μια ιστορία, έρχονται στο μυαλό μου οι σκέψεις σε ρυθμό ποιητικό και αποτυπώνονται αυθόρμητα οι φράσεις σε δεκαπεντασύλλαβο, πράγμα που το έχουν επισημάνει αρκετοί από όσους έχουν διαβάσει τα γραπτά μου. Θα έλεγα λοιπόν ότι με γοητεύει αφάνταστα η ελλειπτικότητα και ο ρυθμός της ποίησης.
Στο βιβλίο σας «Το Μάτι της Βελόνας και άλλες ιστορίες» εκτυλίσσονται στην Αιτωλοακαρνανία, στον Αχελώο και στο Λούρο. Πόσο σημαντικό είναι για εσάς το τοπίο και η μνήμη στον τρόπο που στήνετε την αφήγηση;
Οι τόποι είναι ουσιαστικά οι άνθρωποι, δηλαδή ο ίδιος μας ο βίος. Η μνήμη από την άλλη είναι χρόνος βιωμένος-χρόνος που πέρασε αλλά δεν χάθηκε. Χρόνος που καταγράφεται μέσα μας και κρατάει τα μεγάλα γεγονότα-τα αληθινά. Που γίνεται σκοπός για να σωθεί η εσωτερική μας ζωή από την εκμηχάνισή της.
Ζούμε σε μια εποχή κρίσης, όχι μόνο οικονομικής αλλά και αξιακής. Πιστεύετε πως ο σύγχρονος συγγραφέας έχει καθήκον να παίρνει θέση;
Λογοτεχνία θεωρώ πως είναι, όχι το να μιλάει ο συγγραφέας για τα πράγματα-καθρεφτίζοντας τον εαυτό του-αλλά το να αφήνει τα ίδια τα πράγματα να πουν την αλήθεια τους δια μέσω του ιδίου. Αυτή η αλήθεια από μόνη της έχει πολλές φορές χαρακτήρα πολιτικό, δείχνει την κοινωνική κατάσταση που επικρατεί, τις ανάγκες των ανθρώπων, τις ελλείψεις και τα κενά τους-τα σημεία δηλαδή στα οποία η κοινωνία χρειάζεται μέριμνα και υποστήριξη από την πολιτεία Αποτελεί με αυτό τον τρόπο-η καλή λογοτεχνία τουλάχιστον-ούτως ή άλλως μία θέση.
Ποια βιβλία ή συγγραφείς σάς έχουν καθορίσει και ποιο έργο θεωρείτε “σταθμό” στην προσωπική σας ανάγνωση;
Δεν υπάρχει ένα μόνο έργο που να με επηρέασε. Είναι όλα εκείνα τα ακούσματα που είχα από παιδί, τα βιβλία και τα ποιήματα που διάβαζα ως έφηβη-από την Οδύσσεια ξεκινώντας, τα θεατρικά έργα που σαρκώνονταν από τότε στο μαγικό χώρο του θεάτρου- θυμάμαι έντονα τις αρχαίες τραγωδίες στην Επίδαυρο-τα δημοτικά τραγούδια που μελετούσαμε στο σχολείο. Όλα αυτά που μπαίνουν μέσα μας σαν πολύτιμο νερό και μας διαμορφώνουν.
Τι να περιμένουμε από εσάς στο άμεσο μέλλον; Ετοιμάζετε κάποιο νέο βιβλίο ή άλλο λογοτεχνικό εγχείρημα;
Υπάρχουν σκέψεις για ένα επόμενο βιβλίο που παίρνουν σάρκα και οστά σιγά-σιγά. Αρκεί η Μούσα του λόγου να συνεχίσει να επιθυμεί να συναντιόμαστε.
Βιογραφικό σημείωμα
Η Σοφία Ελευθερίου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι διδάκτορας Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών και από το 2000 εργάζεται ως χημικός σε φαρμακευτική εταιρεία στην Πάτρα, όπου ζει με την οικογένειά της.
Γράφει ποιήματα και διηγήματα που έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά, καθώς και σε συλλογικές εκδόσεις. Το Μάτι της Βελόνας και άλλες ιστορίες (Ενύπνιο, 2023) είναι το πρώτο της βιβλίο, ενώ η νουβέλα Ήλιος και Γιασεμί (Εκδόσεις 24γράμματα) κυκλοφόρησε το 2024 σε συλλογικό τόμο.
