Η Πάτρα επιστρέφει στις ρίζες της λαϊκής της παράδοσης, εκεί όπου το 1890 άναψε για πρώτη φορά «το κερί στον μπερντέ» και γεννήθηκε ο Έλληνας Καραγκιόζης. 135 χρόνια μετά, η πόλη γίνεται ξανά τόπος πολιτιστικής μνήμης και γιορτής με δύο σημαντικές εκδηλώσεις που διοργανώνει το Μαύρο Θέατρο Πάτρας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η αρχή γράφτηκε στα Ψηλαλώνια, στη θέση «Γκρεμός». Εκεί, ο Δημήτριος Σαρδούνης ή Μίμαρος, παρουσίασε την πρώτη παράσταση του εξελληνισμένου Καραγκιόζη με το έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο κατηραμένος όφις». Αντλώντας στοιχεία από τον θρύλο του Αγίου Γεωργίου, ο πρωτεργάτης του ελληνικού Θεάτρου Σκιών μεταμόρφωσε τον ανατολίτικο Καραγκιόζη, δίνοντάς του νέα γλώσσα, χαρακτήρες και δραματουργία.
Η ιστορική αυτή στιγμή, που έμελλε να χαράξει μια νέα εποχή για το λαϊκό θέατρο, θα αναβιώσει το Σάββατο 4 Οκτωβρίου στις 8 μ.μ., στον ίδιο χώρο, υπό το φως των κεριών, με αυθεντικές φιγούρες, σκηνικά και ορχήστρα, όπως τότε.
Μετά από τρεις δεκαετίες ερευνών και συλλογής τεκμηρίων, ο καραγκιοζοπαίχτης Κώστας Μακρής και η οικογένειά του, συνεχιστές της σχολής των Πατρινών μαστόρων, υλοποιούν ένα αίτημα που χρόνια τώρα διατυπώνεται από την κοινότητα του Θεάτρου Σκιών: να ξαναζωντανέψει η πρώτη εκείνη παράσταση που σηματοδότησε τη γέννηση του «Έλληνα Καραγκιόζη».
«Είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια αναπαράσταση. Είναι επιστροφή στη μήτρα της λαϊκής μας τέχνης», σημειώνουν οι διοργανωτές.
Η αναβίωση θα πλαισιωθεί από μια σπουδαία ημερίδα με θέμα «Αναβιώνοντας τις απαρχές του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών», η οποία θα διεξαχθεί την Κυριακή 5 Οκτωβρίου, στις 10:30 π.μ., στο Θέατρο «Αγορά».
Η δρ. Μαρίνα Καψαμπέλη, ιστορικός – ερευνήτρια του Θεάτρου Σκιών, έχει την επιστημονική ευθύνη του προγράμματος, που θα περιλαμβάνει εισηγήσεις διακεκριμένων πανεπιστημιακών, ερευνητών και καλλιτεχνών. Στο μικροσκόπιο θα τεθούν η κοινωνία και η πολιτιστική ζωή της Πάτρας του 19ου αιώνα, η δραματουργία και η θεματογραφία του Μίμαρου, αλλά και η σημασία της ελληνοποίησης του θεάματος.
Ξεχωριστή θέση στο πρόγραμμα έχει η προβολή της ταινίας μικρού μήκους «Πίσω από τις σκιές» του Κωνσταντίνου Ποταμιάνου, καθώς και η συζήτηση για την ανασύσταση της ορχήστρας και των εργαλείων που χρησιμοποίησε ο Μίμαρος.
Οι δύο εκδηλώσεις αποτελούν σταθμό για την ανάδειξη του Θεάτρου Σκιών ως άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο Καραγκιόζης, μέσα από τη σάτιρα και τον αυτοσαρκασμό του, δεν ήταν ποτέ μόνο ψυχαγωγία· υπήρξε καθρέφτης της κοινωνίας και των αντιφάσεών της.
Σήμερα, η Πάτρα φωτίζει ξανά εκείνο το πρώτο κερί, θυμίζοντας πως η τέχνη των σκιών παραμένει ζωντανή, επίκαιρη και αδιαπραγμάτευτο κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Πρόγραμμα Ημερίδας
Χρόνος: Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2025
Τόπος: Θέατρο «Αγορά», Πάτρα
10:30 – 11:00: Προσέλευση
11:00 – 11:10: Χαιρετισμός Υφυπουργού Πολιτισμού κ. Ιάσονα Φωτήλα
11:15 – 11:30: Πίσω από τις σκιές
Ταινία μικρού μήκους του Κωνσταντίνου Ποταμιάνου
Εισαγωγή από υπεύθυνο θεάτρου Αγορά, Κώστα Μαλαμή
11:30 – 12:15: Πρώτη ενότητα
– Χρήστος Μούλιας, Η ιστορία και η κοινωνία της Πάτρας στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.
– Ιωάννα Παπαγεωργίου, Θεάματα προς τέρψιν του πατρινού λαού κατά τον 19ο αιώνα.
– Άκης Χατζημικές, Μουσικές στην πόλη των Πατρών, στο πέρασμα για τον 20ο αιώνα.
12:15 – 12:30: Διάλλειμα
12:30 – 13:15: Δεύτερη ενότητα
– Άρης Μηλιώνης, Ο καλλιτέχνης και η δραματουργία του.
– Αριστοτέλης Μακρής, Η θεματογραφία των παραστάσεων του Μίμαρου.
– Δρ. Μαρίνα Καψαμπέλη, Δημήτρης Σαρδούνης (Μίμαρος), ο μύθος του γενάρχη.
13:15 – 14:00: Τρίτη ενότητα
– Κώστας Μακρής, Ανακατασκευάζοντας τα εργαλεία για την παράσταση.
– Σωτήρης Παπατραγιάννης, Ανασύσταση της ορχήστρας του Μίμαρου.
14:00 – 14:30: Ερωτήσεις – Συζήτηση
Λήξη ημερίδας
Ομιλητές/τριες
- Χρήστος Μούλιας, δικηγόρος – ερευνητής της ιστορίας της Πάτρας
- Ιωάννα Παπαγεωργίου, καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστημίου Πατρών
- Άκης Χατζημικές, μουσικολόγος
- Άρης Μηλιώνης, συγγραφέας-ερευνητής Θεάτρου Σκιών
- Αριστοτέλης Μακρής, θεατρολόγος, μεταπτυχιακός φοιτητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών
- Μαρίνα Καψαμπέλη, διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, ιστορικός – ερευνήτρια Θεάτρου Σκιών
- Κώστας Μακρής, καραγκιοζοπαίχτης – λαϊκός καλλιτέχνης
- Σωτήρης Παπατραγιάννης, μουσικός- ερευνητής Θεάτρου Σκιών
Τις εκδηλώσεις υποστηρίζει και η Εταιρία Πολιτισμού ΡΩΓΜΗ. Οι εκδηλώσεις είναι ενταγμένες στο πρόγραμμα ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ και τελούν υπό την Αιγίδα και υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.