Έμυ Ντούρου: “Ένα αριστούργημα από την Ιταλία”

Μόλις κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ελληνικά «Το σπίτι των άλλων» (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Δήμητρα Δότση) του Σίλβιο Ντ’ Άρτσο, ένα από τα σημαντικότερα ιταλικά έργα μικρής φόρμας. Η νουβέλα που δημοσιεύτηκε το 1953, λίγο καιρό μετά τον θάνατο του Ντ’ Άρτσο (ψευδώνυμο του Έτσιο Κομπαρόνι, 1920-1952), χαρακτηρίστηκε στην εποχή της «μια τέλεια ιστορία» από τον νομπελίστα Ιταλό ποιητή και πεζογράφο Εουτζένιο Μοντάλε. Θεωρείται ένα από τα πιο αινιγματικά και συναρπαστικά έργα του 20ού αιώνα, χάρη στην ικανότητα του συγγραφέα να συνδυάζει την αφηγηματική λιτότητα με το φιλοσοφικό βάθος, καθώς και μια πρωτότυπη σκέψη για την ανθρώπινη κατάσταση.

Η πλοκή εξελίσσεται σε ένα μικρό χωριό των Απεννίνων –το Μοντέλιτσε, «εφτά σπίτια κολλημένα και τίποτε άλλο»– στο οποίο λειτουργεί ένας ιερέας που έχει αποδεχτεί τον ρόλο του ως «παπά μόνο για τα πανηγύρια». Μια μέρα, η γριά Ζελίντα, μια μόνη και φτωχή γυναίκα που περνάει τις μέρες τις πλένοντας ρούχα στο ποτάμι τον επισκέπτεται για να του κάνει μερικές ερωτήσεις σχετικά με πράγματα που αποδέχεται ή όχι η εκκλησία.

Ενώ αρχικά η προσέγγιση γίνεται με αμηχανία, σύντομα αποκαλύπτεται ότι η Ζελίντα αναρωτιέται αν είναι αμαρτία να σταματήσει κανείς να ζει (δεν γίνεται ποτέ λόγος για αυτοκτονία) όταν η ζωή έχει γίνει πολύ μεγάλη, κουραστική και χωρίς νόημα. Κι εκεί έρχεται η μεγάλη ανατροπή καθώς ο εκπρόσωπος του Θεού επί γης δεν είναι ακριβώς σε θέση να υποστηρίξει όλα όσα ορίζει ο ρόλος του.

Η νουβέλα του Ντ’ Άρτσο, παρά τα 72 χρόνια που μεσολαβούν από την πρώτη έκδοσή της, είναι ένα κείμενο που ανασαίνει με κάθε πρότασή του. Η λιτή αφήγηση και οι προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις που συνδυάζουν τη λαϊκότητα με την οντολογία κάνουν το κείμενο του ντ’ Άρτσο να ξεχωρίζει από άλλα ιταλικά έργα της εποχής του.

Σε μια περίοδο που ο νεορεαλισμός κυριαρχεί στην ιταλική πεζογραφία, ο συγγραφέας ο οποίος δέχτηκε επιρροή από τους Στίβενσον, Χόθορν, Κόνραντ και Κίπλινγκ, εγκαταλείπει το κοινωνικά και πολιτικά «επείγον» για να διερευνήσει τη βαθύτερη και πιο καθολική διάσταση του ανθρώπινου όντος. Εξού και το έργο του θεωρείται ότι προσεγγίζει περισσότερο τους Αγγλοσάξονες παρά τους μεταπολεμικούς Ιταλούς δημιουργούς.

Το «Σπίτι των άλλων» το οποίο στάθηκε για δεκαετίες πηγή έμπνευσης για γενιές συγγραφέων καταφέρνει να κάνει αυτό που λίγα μικρής φόρμας έργα μπορούν: να μετατρέψει μια μικρο-ιστορία σε μεταφυσικό δράμα, μια περιθωριακή φωνή σε καθολικό μάρτυρα, ένα ατομικό ερώτημα σε συλλογική αναζήτηση.