Στην εποχή όπου η τεχνολογία συνομιλεί με την τέχνη και η ανθρώπινη φαντασία βρίσκει νέες εκφάνσεις μέσα από την οθόνη, η Δημιουργική Γραφή και Αφήγηση μεταμορφώνεται σε γέφυρα ανάμεσα στο χθες και το αύριο. Η Νίκη Λαμπροπούλου, συγγραφέας , σεναριογράφος ΕΔΙΠ του Πανεπιστημίου Πατρών, ερευνήτρια και διδάσκουσα της Δημιουργικής και Ψηφιακής Αφήγησης, οδηγεί αυτή τη συνάντηση με τρόπο που ενώνει την ελληνική παράδοση με την ψηφιακή καινοτομία. Μέσα από τη διδασκαλία, τα βιβλία και τα ερευνητικά της προγράμματα, αναδεικνύει τη δύναμη της ιστορίας να παραμένει βαθιά ανθρώπινη ακόμη και μέσα σε έναν κόσμο αλγορίθμων και τεχνητής νοημοσύνης.
Η Νίκη Λαμπροπούλου μιλά στο περιοδικό Πατρινόραμα -Hellenic και τη δημοσιογράφο Ευτυχία Λαμπροπούλου για τη σύγχρονη Οδύσσεια της Δημιουργικής Γραφής και Αφήγησης, για τη στιγμή που η παράδοση συναντά το ψηφιακό μέλλον, για την τέχνη που εξακολουθεί να θεραπεύει και να εμπνέει. Στο κέντρο όλων παραμένει ο άνθρωπος, ο αφηγητής, ο δημιουργός που μέσα από τις λέξεις αναζητά τη δική του αλήθεια και τον τρόπο να τη μοιραστεί με τον κόσμο.
Πώς υποστηρίζεται η σύγχρονη Δημιουργική Γραφή/Αφήγηση στη Δυτική Ελλάδα;
Η ΔΓΑ δεν είναι απλώς μια τεχνική γραφής και πλοκής. Είναι ένας τρόπος να κατανοούμε τον κόσμο και τον άνθρωπο ώστε να δημιουργούμε μοντέλα κόσμων και χαρακτήρες με τη δημιουργία ιστοριών. Το Πανεπιστήμιο Πατρών υποστηρίζει τη Σύγχρονη Δημιουργική Γραφή/Αφήγηση και Ψηφιακή Αφήγηση με μαθήματα, σεμινάρια και δραστηριότητες. Για παράδειγμα, στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας (ΤΕπΕΚΕ) που συμμετέχω ως ΕΔΙΠ, δημιουργήθηκε από την τότε Πρόεδρο Καθηγήτρια κ. Άννα Φτερνιάτη το μάθημα ΔΓΑ που πλαισιώνεται από τη μέθοδο πρότζεκτ (project-based learning). Για τη διδασκαλία του ως ακαδημαϊκού γνωστικού αντικειμένου έχω γράψει τρία ακαδημαϊκά βιβλία – δύο στα ελληνικά, ένα από τις Εκδόσεις Γρηγόρη κι ένα υπό έκδοση κι ένα στα αγγλικά από τον Cambridge Scholars Publishing.
Παράλληλα, το Εργαστήριο Επιστημών της Εκπαίδευσης και Ανθρωπιστικών Προγραμμάτων (ΕΤΕΑΠΗ) αναπτύσσει καινοτόμες δράσεις ΔΓΑ που αξιοποιούν σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία μέσω προγραμμάτων. Σεμινάρια και βιωματικά εργαστήρια στο ΠΠ έχουν ήδη προσελκύσει εκατοντάδες φοιτητές, εκπαιδευτικούς, συγγραφείς και δημιουργούς.
Καθιερώθηκε επίσης η Ετήσια Ημερίδα Δημιουργικής Γραφής και Αφήγησης, που με μεγάλη μας έκπληξη αποτέλεσε και δημιουργία κοινότητας ακαδημαϊκών, εκπαιδευτικών, δημιουργών και επαγγελματιών του πολιτισμού. Η πρώτη ημερίδα, τον Μάρτιο του 2025, πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Πρύτανη κ. Χρήστου Μπούρα. Φορείς συνδιοργάνωσης της Ημερίδας ήταν το Εργαστήριο Σκηνικής Πράξης και Λόγου του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών,το Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία και το Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Πατρών, ανοίγοντας νέους δρόμους για διεπιστημονικές συνεργασίες εντός και εκτός του Πανεπιστημίου. Στη δεύτερη συνάντηση τον Μάιο του 2026 θα γίνει η δεύτερη ημερίδα με την ελπίδα να υπάρχει συμμετοχή περισσότερων Τμημάτων.
Επίσης, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και οι πολίτες όπως οι χορηγοί και οι συμμετέχοντες, τη στηρίζουν ενεργά με σεμινάρια, εκδηλώσεις και ευρωπαϊκά προγράμματα με μεγάλη συμμετοχή των πολιτών. Φέτος, για δεύτερη χρονιά, η ΔΓΑ εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Πάτρας, με τη δημιουργία βιωματικού σεμιναρίου Από την Ιδέα στην Ιστορία και την Οθόνη στον Πύργο. Στα σεμινάρια αυτά η θεωρία μετατρέπεται σε πράξη, το θεωρητικό μάθημα αποκτά υπόσταση, καθώς ο καθένας ανακαλύπτει πτυχές του εαυτού του και τις μετουσιώνει σε λέξεις, δημιουργώντας κάτι μοναδικό, όπως μοναδικός είναι ο κόσμος του κάθε ανθρώπου.
Υπάρχουν βέβαια και οι τοπικές συνέργειες, όπως με τον Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας. Ο Δήμαρχος κ. Άρης Παναγιωτόπουλος είναι πάντα αρωγός στις προσπάθειες αυτές όπως και οι εκπαιδευτικοί σύλλογοι και οι σύλλογοι διδασκόντων των σχολείων όλων των βαθμίδων της περιοχής της Αρχαίας Ολυμπίας.
Πώς ξεκίνησε αυτή η προσπάθεια για την Ημερίδα;
Είναι μια αστεία ιστορία. Μόλις είχαμε γυρίσει την πρώτη μας ταινία μικρού μήκους με τον Κάραν Πράσερ όπου οι πρωταγωνιστές και οι συνεργάτες ήταν κυρίως φοιτητές. Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας, ο Κάραν είχε μια εξαιρετική ιδέα για σενάριο. Συναντήθηκα με τον κ. Μπούρα ώστε να μας υποστηρίξει οικονομικά. Επειδή είναι δύσκολο έως αδύνατο να χρηματοδοτηθεί απευθείας μια ταινία μέσω φορέα όπως το ΠΠ, πρότεινε τη δημιουργία της ημερίδας. Επειδή η ΔΓΑ στηρίζεται στην Ποιητική του Αριστοτέλη και τους κανόνες του αρχαίου δράματος προτάθηκε η συνεργασία με το Τμήμα των Θεατρικών Σπουδών και τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Άγι Μαρίνη. Έτσι δημιουργήθηκε η ημερίδα, με την υποστήριξη του Συμβουλίου Διοίκησης του Ιδρύματος, και την οικονομική υποστήριξη του ΕΛΚΕ για τη διοργάνωση της Ημερίδας και την έκδοση των Πρακτικών. (, με τους Προέδρους και Καθηγητές των τριών Τμημάτων, την κ. Φτερνιάτη, τον κ. Κόμη και την κ. -νομίζω πέρσι ήταν η Βίκυ Παπαθεοδώρου.)
Πώς από τον προφορικό λόγο φτάσαμε σε αυτό το ψηφιακό σύμπαν;
Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, η παγκοσμιοποίηση και οι νέες μορφές επικοινωνίας έχουν δημιουργήσει ένα πολυσύνθετο οικοσύστημα αφήγησης. Ο δημιουργός καλείται να διατηρήσει τη δική του φωνή και πολιτισμική ταυτότητα, ενώ επικοινωνεί με το παγκόσμιο κοινό, γίνεται δηλαδή παγκοσμιοποίηση μέσω της τοπικής ταυτότητας και το παγκόσμιο στο συγκεκριμένο (the universal in the specific). Η τεχνητή νοημοσύνη, οι αλγόριθμοι των 9 δευτερολέπτων και η «οικονομία της προσοχής» επαναπροσδιορίζουν τα όρια της τέχνης. Όπως έλεγε ο Marshall McLuhan, «the medium is the message» και το μέσο σήμερα γίνεται περισσότερο από ποτέ συνδιαμορφωτής του μηνύματός μας.
Οι νέες τεχνολογίες και η Τεχνητή Νοημοσύνη, προσφέρουν νέα μέσα αφήγησης και νέους τρόπους διαμόρφωσης πλοκής και νοήματος, ενώ η παιδαγωγική αξιοποίησή τους αναδεικνύει τον δημιουργό ως ενεργό, συναισθηματικά εμπλεκόμενο και κοινωνικά συνειδητοποιημένο πολίτη στην εποχή της ψηφιακής δημιουργικότητας.
Και με την Τεχνητή Νοημοσύνη στη ΔΓΑ τι γίνεται;
Καλή ερώτηση. Νομίζω ότι κάθε επαγγελματική κοινότητα δημιουργεί και προσδιορίζεται από τα εργαλεία και τα τεχνουργήματα που χρησιμοποιεί, δες για παράδειγμα την ιατρική. Ένας γιατρός υπάρχει πίσω από τη χρήση της ρομποτικής τόσο για να κάνει τη διάγνωση και να «δει» τον ασθενή όσο και να κατευθύνει το «ρομπότ». Έχω πιστοποίηση στον προγραμματισμό ΤΝ από το 2005 ώστε να περνά την εξέταση Turing. Πιστεύω δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη χρήση της ΤΝ στη ΔΓΑ. Πιο παλιά, όπως υπάρχει απ’ ότι ξέρω ακόμα στη δημοσιογραφία, ήταν ο αναγνώστης, ο «Reader», που πήγαινε σε πανεπιστήμια και μοναστήρια, διάβαζε τα βιβλία, έβγαζε το νόημα και τις περιλήψεις και γύριζε στο πανεπιστήμιο και τους έλεγε γι’ αυτά που διάβασε. Αυτό μπορεί να το κάνει χωρίς να έχει άποψη αλλά η ΤΝ δεν μπορεί να «δει» τον άνθρωπο. Τα Large Language Models δημιουργούν μια επιφανειακή πλοκή κι εξαρτάται από εμάς να το κατευθύνουμε και να το ενισχύσουμε με την ψηφιακή δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, τη σύνθεση και τον προβληματισμό γνωρίζοντας βέβαια σε βάθος το αντικείμενό μας. Διαφορετικά η ΤΝ διαμορφώνεται σε «Τεχνητή Ανοησία» κι αναγνωρίζεται εύκολα.
Μια τελευταία ερώτηση, λένε ότι η ιστορία ‘θεραπεύει’. Ισχύει;
Στην καρδιά της Δημιουργικής Γραφής και Αφήγησης βρίσκεται ο άνθρωπος: οι σχέσεις, τα συναισθήματα και η ανάγκη για κάθαρση και κατανόηση του κόσμου και του εαυτού του μέσα από τους χαρακτήρες της ιστορίας. Η διαδικασία αυτή μέσω των βιωματικών εργαστηρίων για το συγγραφέα αλλά για τους ακροατές/θεατές/αναγνώστες έχει συχνά και θεραπευτική διάσταση καθώς βοηθά στην οικοδόμηση μοντέλων κόσμων και κοινωνιών, ανάλυση χαρακτήρων και διαχείριση των συναισθημάτων και καταστάσεων. Είναι δηλαδή διαδικασία επίλυσης προβλήματος, δημιουργώντας νόημα και προσφέροντας το περιβάλλον και τον εσωτερικό χώρο για την κάθαρση του Αριστοτέλη, την ανακούφιση και δημιουργική έκφραση.
Μην ξεχνάς ότι η δημιουργικότητα λειτουργεί ως θέση – αντίθεση – σύνθεση ιδεών και προσεγγίσεων και συνεπώς προϋποθέτει τη διαφορετικότητα, τη συμπερίληψη και άρα τη δημοκρατία. «Γράφοντας, ξαναβρίσκεις τον εαυτό σου· μέσα από τις ιστορίες των άλλων, βλέπεις τον πολυπρισματικό κόσμο που κατοικείται από πολυδιάστατους ανθρώπους », λένε συμμετέχοντες στα μαθήματα και τα εργαστήρια που κάνουμε.
Η Οδύσσεια της Δημιουργικής Γραφής και Αφήγησης συνεχίζεται στη σύγχρονη εποχή της ψηφιακής δημιουργικότητας, με επίκεντρο τον άνθρωπο και τη δύναμη της ιστορίας που υποστηρίζει και συνενώνει ανθρώπους, πολιτισμούς, εποχές, και διαμεσικές τεχνολογίες.
—
* Το τεστ Τούρινγκ (Turing Test) δημιουργήθηκε από τον Άλαν Τούρινγκ το 1949 και είναι μια δοκιμασία της ικανότητας μιας μηχανής να επιδεικνύει νοημοσύνη αντίστοιχη με την ανθρώπινη. Στο τεστ, ένας αξιολογητής εξετάζει μια γραπτή απομαγνητοφώνηση ή το κείμενο μιας συνομιλίας μεταξύ ενός ανθρώπου και μιας μηχανής. Ο αξιολογητής προσπαθεί να αναγνωρίσει τη μηχανή, και η μηχανή περνά τη δοκιμασία αν ο αξιολογητής δεν μπορεί αξιόπιστα να ξεχωρίσει αν ο συνομιλητής του είναι άνθρωπος ή μηχανή. Τα αποτελέσματα δεν εξαρτώνται από την ικανότητα της μηχανής να απαντά σωστά σε ερωτήσεις, αλλά μόνο από το πόσο οι απαντήσεις της μοιάζουν με ανθρώπινες.
Who is Who
Η Νίκη Λαμπροπούλου έχει γεννηθεί στο Πελόπιο Αρχαίας Ολυμπίας. Έχει γνωστικό αντικείμενο την κοινωνικοπολιτισμική μάθηση και τη δημιουργική γραφή/αφήγηση και ψηφιακή αφήγηση βασισμένη στην Ποιητική του Αριστοτέλη, και με την υποστήριξη των νέων τεχνολογιών ως Ψηφιακή Αφήγηση και Ψηφιακό Πολιτισμό στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Σπουδές. Γράφει μικρές ιστορίες, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και σενάρια για τον κινηματογράφο έχοντας κερδίσει διεθνή βραβεία και αναγνώριση.
—————————————————-
<<). Είναι συντάκτης σε 2 βιβλία κι έχει γράψει συνολικά 5 βιβλία/μονογραφίες, τα 2 από αυτά για τη δημιουργική αφήγηση, στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Γρηγόρη και στη Μ. Βρετανία από τον Cambridge Scholars Publishing. Έχει Διδακτορικό από το London South Bank University, όπου κατόπιν έκανε μεταδιδακτορική έρευνα Marie Curie με χρηματοδότηση της Ε.Ε, και Μάστερ στη συνεργατική μάθηση με Η/Υ στην Εκπαίδευση, από το Institute of Education, University College London, πιστοποίηση δημιουργικής γραφής/αφήγησης από το Central Saint Martins, University of the Arts, London, και αφήγησης από το University of East Anglia, στη Μεγάλη Βρετανία. Έχει τελειώσει την Ακαδημία Τριπόλεως, Εξομοίωση στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δίπλωμα στο Μαράσλειο Διδασκαλείο του ΕΚΠΑ και πάνω από 30 χρόνια εκπαιδευτικής εμπειρίας σε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης στην Ελλάδα, Μ. Βρετανία και Γαλλία.>>