Η κλιματική αστάθεια που πλήττει την Ελλάδα βρίσκει την Αχαΐα σε μια κρίσιμη καμπή. Η λειψυδρία δεν αποτελεί πλέον μελλοντικό σενάριο αλλά καθημερινή πραγματικότητα, με τις βροχοπτώσεις να μειώνονται, τα φράγματα να αδειάζουν και τη γεωργική παραγωγή να δοκιμάζεται.
Ο Νομός Αχαΐας παρουσιάζει μια παράδοξη εικόνα: ενώ η ορεινή ενδοχώρα και τα υψίπεδα διαθέτουν σημαντικούς υδάτινους πόρους, το πεδινό και παράκτιο τμήμα – όπου συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος πληθυσμός και οι αγροτικές καλλιέργειες – αντιμετωπίζει σοβαρό υδατικό πρόβλημα.
Οι ΔΕΥΑ στο κόκκινο
Οι τέσσερις ΔΕΥΑ του νομού – Πατρών, Αιγιαλείας, Δυτικής Αχαΐας και Καλαβρύτων – παλεύουν με χρόνιες αδυναμίες. Έλλειψη συντονισμού, υποχρηματοδότηση και παρωχημένες υποδομές χαρακτηρίζουν την καθημερινότητά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι διαρροές των δικτύων ύδρευσης φτάνουν το 50% της διακινούμενης ποσότητας.
Η Πάτρα, τρίτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, εξακολουθεί να στηρίζεται σε ένα σύστημα υδροδότησης που σχεδιάστηκε με βάση τα πληθυσμιακά και υδρολογικά δεδομένα της δεκαετίας του ’80 – ένα σύστημα που πλέον δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες.
Η γεωργία σε δοκιμασία
Στο δυτικό τμήμα του νομού, από τα Καλάβρυτα μέχρι την Κάτω Αχαΐα, η αγροτική παραγωγή εξαρτάται από δίκτυα άρδευσης που λειτουργούν είτε με ιδιωτικές γεωτρήσεις είτε με παρωχημένους ΤΟΕΒ. Η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων, σε συνδυασμό με τη θαλάσσια διείσδυση, έχει προκαλέσει υφαλμύρωση εδαφών, ιδιαίτερα στην παραλιακή ζώνη του Λαρισσού και του Πηνειού.
Η εναλλαγή περιόδων ξηρασίας με αιφνίδιες καταιγίδες απορυθμίζει τον κύκλο των καλλιεργειών, αυξάνοντας το κόστος παραγωγής και θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
Το δίλημμα της κεντρικής διαχείρισης
Η συζήτηση για τη δημιουργία ενιαίου υδροδοτικού φορέα στην Αχαΐα ή σε επίπεδο Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας προκαλεί αντιδράσεις. Από τη μία πλευρά, η ανάγκη για εξορθολογισμό, σύγχρονη παρακολούθηση της κατανάλωσης και ενίσχυση της υδατικής ασφάλειας είναι επιτακτική. Από την άλλη, εγείρονται ερωτήματα για τη διατήρηση της τοπικής αυτονομίας και την πρόσβαση μικρών ορεινών κοινοτήτων σε επαρκές νερό.
Η λύση στην επιστήμη και την τεχνολογία
Σύμφωνα με ειδικούς, το ζητούμενο δεν είναι να επιλεγεί ανάμεσα στην πολυδιάσπαση και τον συγκεντρωτισμό, αλλά να σχεδιαστεί ένα ευέλικτο και επιστημονικά τεκμηριωμένο μοντέλο διαχείρισης. Η Αχαΐα, λόγω της γεωμορφολογικής ποικιλίας και των διαφορετικών αναγκών κάθε περιοχής (αστικές, αγροτικές, ορεινές, τουριστικές), θα μπορούσε να αποτελέσει πιλοτικό πεδίο εφαρμογής ολοκληρωμένων πρακτικών.
Υδρολογική παρακολούθηση με αισθητήρες, επαναχρησιμοποίηση νερού, αξιοποίηση βρόχινου ύδατος και εκπαίδευση των καταναλωτών αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους της λύσης. Η αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων χωρίς τις αγκυλώσεις του παρελθόντος θεωρείται απαραίτητη.
Η πολιτεία καλείται να θωρακίσει τους Δήμους και τις ΔΕΥΑ, θέτοντας παράλληλα σαφή εθνικά και περιφερειακά κριτήρια διαχείρισης. Η κλιματική κρίση δεν περιμένει και το νερό δεν είναι ανεξάντλητο. Η Αχαΐα έχει την ευκαιρία να γίνει πρότυπο προσαρμογής, αρκεί να κινηθεί με επιστημονική σοβαρότητα, τεχνική επάρκεια και διαφάνεια.
Η διαχείριση του νερού, όπως τονίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, δεν είναι πλέον ζήτημα πολυτέλειας αλλά επιβίωσης.