Η Βελγίδα ελληνίστρια, συγγραφέας και κάτοχος της Έδρας Κοραή στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του King’s College London,Gonda Van Steen, ανήσυχο πνεύμα που λάτρεψε από μικρή ηλικία τα αρχαία Ελληνικά, έχει διδάξει στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, έχει κατακτήσει την γνώση αλλά και την καρδιά πολλών ανθρώπων καθώς έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένη έρευνα για τις σιωπηλές ιστορίες κοντά 4000 υιοθετημένων παιδιών από την Ελλάδα που στάλθηκαν στις ΗΠΑ, ενόψει της αναγόρευσής της σε Επίτιμη καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πατρών παρέθεσε μία άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο «π» και την δημοσιογράφο Ευτυχία Λαμπροπούλου
Παρότι γεννηθήκατε στην Φλαμανδική περιοχή του Βελγίου η καρδιά σας μιλάει Ελληνικά, πείτε μας ποιο ήταν εκείνο το στοιχείο που έστρεψε το ενδιαφέρον σας προς την ελληνική γλώσσα;
Πάντα αγαπούσα τις γλώσσες. Από τη στιγμή που ανακάλυψα τα αρχαία ελληνικά ήθελα να μάθω περισσότερα και για τη σύγχρονη Ελλάδα. Αυτό το ενδιαφέρον ξεκίνησε από 11 χρονών και κρατάει τώρα δεκαετίες.
Έχετε κάνει το διδακτορικό σας στις Κλασικές και Ελληνικές Σπουδές στο Princeton University και έκτοτε ακολούθησε μία λαμπρή καριέρα για την οποία θα θέλαμε να μάθουμε περισσότερα.
Είχα πάρει το πρώτο μου πτυχίο από το Πανεπιστήμιο της Γάνδης, στο Βέλγιο, στις Κλασικές Σπουδές. Αφού τελείωσα τις μεταπτυχιακές σπουδές μου, έμεινα στις ΗΠΑ για πολλά χρόνια. Δίδασκα στο Πανεπιστήμιο του Cornell, στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας (στο Tucson, μόνο μια ώρα μακριά από τα σύνορα με το Μεξικό), και στο Πανεπιστήμιο της Φλόριδας. Αυτό σημαίνει ότι έκανα σχεδόν το γύρω της χώρας—η δικιά μου ανακάλυψη της Αμερικής. Ήταν δημιουργικά χρόνια που πέρασαν πολύ γρήγορα. Μου άρεσε να βρίσκομαι σε καινούρια μέρη όπου έπρεπε να βρω τον δρόμο μου.
Πείτε μας για τα συναισθήματά σας όταν αναλάβατε την ιστορική αυτή έδρα Αδ. Κοραής στο King’s College London στα εκατό χρόνια από την ίδρυσή της; Έχετε χρηματοδοτική στήριξη από χορηγίες για την ιστορική αυτή έδρα έτσι ώστε να εξακολουθήσει να είναι φάρος των ελληνικών γραμμάτων στην Μ. Βρετανία;
Το 2017 έκανα αίτηση αλλά δεν περίμενα να με πάρουν. Απλώς αν δεν αγοράσεις λαχείο … Πήγαν όλα πολύ γρήγορα, το υπερατλαντικό ταξίδι, η συνέντευξη, η προσφορά, και η προσδοκία να είμαι στο Λονδίνο από τέλος Αυγούστου του 2018. Έτσι κι έγινε. Και πολύ χαίρομαι που πρόλαβα ενάμιση χρόνο πριν μας κλείσει μέσα η πανδημία. Τώρα απολαμβάνω το Λονδίνο, τα καθήκοντά μου, τις πολλές επαφές… Πέρασαν ήδη επτά δημιουργικά χρόνια και είχα την ευκαιρία να δουλέψω με πολλούς καλούς φοιτητές και συνάδελφους.
Η έδρα έλαβε χρηματοδοτική στήριξη για να ανανεωθεί και να συνεχιστεί πέρα από τα 100 χρόνια της. Είναι ιστορική θέση και στο διαχρονικό όραμά της αλλά και στην εμβέλεια της. Είμαστε πολύ ευγνώμονες ότι εξακολουθεί να λειτουργεί προς όφελος των Νεοελληνικών και βυζαντινών Σπουδών. Είναι επίσης τιμή μου που έγινα διάδοχος του Sir Roderick Beaton.
Πως νιώσατε όταν το πρώτο σας βιβλίο «Venom in Verse: Aristophanes in Modern Greece” τιμήθηκε με το βραβείο «Ιωάννης Δ. Κρητικός» της Ελληνικής Εταιρείας Λονδίνου;
Ήμουν πολύ συγκινημένη και περήφανη, γιατί ήταν το πρώτο μεγάλο έργο της καριέρας μου. Αυτοί που είχαν προηγηθεί είχαν πολύ μεγάλο όνομα στον τομέα μας. Και ήταν επίσης τότε η πρώτη σημαντική μου συνάντηση με την ελληνική κοινωνία του Λονδίνου (το 2001).
Θέλουμε να μάθουμε τις σας ώθησε να συγγράψετε το βιβλίο το οποίο έχει συγκινήσει πολύ κόσμο διαχρονικά με τίτλο «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα. Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου»;
Ξεκίνησα κάπως τυχαία μ’ αυτή την εντατική έρευνα το 2013. Πάντα με τραβάνε τα καινούρια εδάφη, αλλά για τις υιοθεσίες από την Ελλάδα στις ΗΠΑ και στην Ολλανδία δεν είχα ακούσει ποτέ. Σκέφτηκα να γράψω ένα μικρό άρθρο για να γίνει πιο γνωστό αυτό το σημαντικό οικογενειακό και κοινωνικό θέμα, αλλά το θέμα είχε και έχει τόσο ενδιαφέρον που δεν το άφησα. Επίσης ήταν επείγον για όσους ζούσαν και ζούνε ακόμα. Άρχισα να γνωρίζω όλο και περισσότερους ανθρώπους που είχαν επηρεαστεί απ’ αυτό το κίνημα, που κράτησε από το 1950 μέχρι το 1975. Μίλησα με εκατοντάδες κόσμο, με ανθρώπους που ψάχνουν τη βιολογική τους οικογένεια, με συγγενείς στην Ελλάδα που ψάχνουν το χαμένο παιδί… Αυτό το κίνημα, που μετέφερε 4,000 Ελληνόπουλα σε ξένες χώρες, εκπροσωπεί ένα οικογενειακό και κοινωνικό τραύμα που απλώς έπρεπε να ερευνηθεί και να γραφτεί—πρώτα στα Αγγλικά και μετά έγινε η μετάφραση στα ελληνικά από τις Εκδόσεις «Ποταμός», που μου προσέφεραν τη κάθε υποστήριξη. Στην αρχή έψαχνα εγώ τους υιοθετημένους (με πολύ διακριτικό τρόπο). Τώρα με ψάχνουν εκείνοι, να τους διαβάσω τα χαρτιά τους, να τους τα κάνω μετάφραση, και να τους εξηγήσω τι μπορούν να κάνουν με τα λίγα στοιχεία που έχουν. Μοιραζόμαστε εμπειρίες, φωτογραφικό υλικό, ακόμα και ιστορίες που έγιναν θεατρικό έργο. Τον περασμένο Οκτώβριο ανοίξαμε στο Λονδίνο το θεατρικό έργο που ονομάζεται «Για τρία ψυγεία κι ένα πλυντήριο». Το έργο είναι βασισμένο σε αυθεντικές μαρτυρίες και πηγές που μάζευα με τα χρόνια. Η επεξεργασία και η καλλιτεχνική εκδοχή είναι της Κυριακής Μήτσου. Τώρα προσπαθούμε να φέρουμε το έργο στην Ελλάδα γιατί έχει πολλά να πει και να δείξει με άμεσο τρόπο. Επίσης θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν μένουμε μόνο στην ιστορική ανάλυση. Οι υιοθετημένοι θέλουν να αποκτήσουν ξανά την ελληνική ιθαγένεια, και τους υποστηρίζω με κάθε τρόπο.
Τι σημαίνει για εσάς το βιβλίο αυτό καθώς κρύβει αληθινές ιστορίες μιας άλλης εποχής που οι υιοθεσίες υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες ήταν συνηθισμένο φαινόμενο.
Ήταν και δύσκολο και αναγκαίο να εμβαθύνω σε πολύ λεπτές περιπτώσεις, σε θέματα σχετικά με τη φτώχια, τον βιασμό, τις ανισότητες, παρανομίες, κτλ. Αλλά 70 χρόνια αργότερα οι άνθρωποι που έχουν επηρεαστεί θέλουν πολύ να μιλήσουν και να μην αφήσουν το σκελετό στη ντουλάπα. Επίσης οι απόγονοι των υιοθετημένων επιμένουν στην αλήθεια. Η εποχή της συγκάλυψής του όλου θέματος έχει πλέον περάσει.
Τέλος, πως νιώθετε για την προσεχή αναγόρευσή σας σε επίτιμη καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πατρών;
Είμαι πολλή συγκινημένη και περήφανη. Είναι μεγάλη μου τιμή που, με τεράστια χαρά, θα την παραλάβω από ένα πανεπιστήμιο που το θαυμάζω βαθιά.