Η εικαστικός Κατερίνα Κουνάβη σε μία άκρως εξομολογητική συνέντευξη στην δημοσιογράφο Ευτυχία Λαμπροπούλου και το περιοδικό “πατρινόραμα-hellenic”. Μιλάει για την ουσία της Τέχνης και πως αυτή την καθόρισε. Αναφέρεται στα έργα της, τις νέες τεχνολογίες αλλά και για τον τρόπο που η τέχνη εισέβαλε στην ζωή της, καθορίζοντάς την.
Τι ήταν εκείνο που σας οδήγησε να ασχοληθείτε με τα εικαστικά;
Άφησα την τέχνη να εισβάλλει στη ζωή μου όταν συνειδητοποίησα ότι θέλησα να υλοποιήσω την μυθοπλασία του ονείρου πλασμένου από τον εγκέφαλο την ώρα του ύπνου. Οι ιδέες δεν δημιουργούνται έρχονται σε μένα σαν τυχαίες συμπτώσεις σαν από κάπου μέσα μου από ένα κρυφό και σκοτεινό μέρος. Έτσι ο εαυτός μου μέσα από τον κατακερματισμένο ονειρικό κόσμο σα μοναδικό μοτίβο επαναλαμβάνει με τη ζωγραφική την ανάμνηση και την πρόβλεψη. Τα όνειρα μου ζητούσαν την χρωστίδα του ζωγράφου. Έτσι ορισμένα έργα μου δεν φανερώνουν απλά κάποιες εικόνες αλλά τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Προσπαθώ απλά να είμαι ειλικρινής και τίμιος καλλιτέχνης με τον εαυτό μου.
Πως υποδέχτηκε η οικογένειά σας και ο ευρύτερος κύκλος σας την ενασχόλησή σας αυτή;
Η ομορφιά θα είναι συγκλονιστική ή δεν θα υπάρξει καθόλου(Αντρέ Μπρετόν, Νάντια 1928). Τα παιδιά μου αντιλήφθηκαν την ηδονοθηρική πλευρά του χαρακτήρα μου και στάθηκαν αυστηροί θαυμαστές της προσπάθειάς μου. Άμεση και άψογη υποστήριξη . Κατάλαβαν γρήγορα την αγνότητα, το ονειροπόλο, το φιλοπερίεργο και την ανεξαρτησία του χαρακτήρα μου. . Ορισμένες αναμνήσεις που είχαν παίξει κομβικό ρόλο στην συνολική ανάπτυξη της προσωπικότητας ενίσχυσαν τον εσωτερικό μου ρυθμό που με καθιστούσε ελεύθερη.
Ποιός ήταν ο άνθρωπος εκείνος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική σας πορεία;
Η πρώτη μου επαφή με τη ζωγραφική ήταν στην δ.ε.π.α.π Πάτρας όπου είχα την τύχη να είναι δάσκαλος ο Σταύρος Μπονάτσος που με ενθάρρυνε και επιβράβευσε το έργο μου (2008-09). Ακολούθησαν και άλλοι όπως ο Ηλίας Αηδονίδης και ο Νίκος Νικολάου που πίστεψαν στον εσωτερικό μου ήχο.
Ποιό είναι εκείνο το καλλιτεχνικό ρεύμα που σας επηρέασε και σε ποιό βαθμό;
Δεν είναι ένα ….Είναι ένα συνονθύλευμα αισθητικής παιδείας κυρίαρχης στον προσωπικό τρόπο της ζωής μου. Με ενέπνευσε η τεχνοτροπία των φωβιστών ( fauve – θηρίο, αγρίμι) που η θεματολογία τους ήταν διανθισμένη με έντονα, φωτεινά χρώματα. Μια ζωηρή και δυναμική έκρηξη χρωματικής πανδαισίας μεταφέρεται στον καμβά με έντονες αντιθέσεις, γραμμές προσώπων και τοπίων. Μεγάλη απήχηση στο ένδον είχε ο γερμανικός εξπρεσιονισμός αν και δεν μου αρέσει ο οποιοσδήποτε περιορισμός. Στην κατακεραυνωμένη εποχή μας είμαι ένας μοναχικός καλλιτέχνης-εργάτης που δουλεύω απομονωμένη. Χάνομαι ασυναίσθητα στην αποκάλυψη του εαυτού μου, των σκέψεων μου επενδύοντας στην ψυχολογική μου διάσταση.
Θεωρείτε πως οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν την τεχνοτροπία ενός καλλιτέχνη, του αφήνουν περιθώρια δημιουργίας ή τον περιορίζουν;
Οι νέες τεχνολογίες βοηθούν την τέχνη στο να γίνει γνωστή σαν πληροφορία στους χρήστες. Η δαιμονοποίση των ΤΠΕ παγιδεύει τον σύγχρονο άνθρωπο δεν τον προάγει. Ο καλλιτέχνης σήμερα καλείται να προβάλλει το έργο του και το μηχάνημα αυτόματα το εκθέτει. Μπορεί ο καλλιτέχνης να δοκιμάσει και να απορρίψει αν δεν του ταιριάζει. Οι εικαστικές τέχνες και η χρήση των υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων θα πρέπει να δώσουν την ευκαιρία στους καλλιτέχνες ( new media art) να διευρύνουν τις γνώσεις τους δημιουργώντας επαναστατικά έργα ή γέφυρες για τον θεατή. Η έμφαση στο μέσο είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό μεγάλου μέρους της σύγχρονης τέχνης. Επιτυγχάνεται μια έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ του έργου τέχνης και του παρατηρητή. Η Τέχνη σήμερα έχει ανταγωνιστές. Εύκολα οι λέξεις γίνονται εικόνες, τεχνικές μορφές. Απλά όταν τα έχουμε όλα έτοιμα τότε σταματά η φαντασία.
Τα social media συμβάλλουν στην προώθηση των δημιουργών ή λειτουργούν ως τροχοπέδη;
Υπάρχει το δίπολο « Τέχνη – Τεχνολογία» Τα έργα τέχνης αποπνέουν μια «αύρα» που φέρνει κοντά τον θεατή με τον καλλιτέχνη. Όταν ανεβάζω έναν πίνακα ζωγραφικής στα social media δημιουργώ ένα εικονικό περιβάλλον με θεατές και εν δυνάμει κριτικούς. Χάνεται ο χώρος που βρίσκεται το έργο απλά αιωρείται στο χώρο και στο χρόνο των αλγόριθμων. Είμαστε κουκίδες στον υπερβολικά γρήγορο και εξουθενωτικό ρυθμό της πληροφορίας των social. Το «κλικ» μπορεί να με μεταφέρει μηχανιστικά σε οποιοδήποτε έργο τέχνης αλλά δεν νιώθω την «αύρα» του έργου. Δεν κινητοποιούνται όλες μου οι αισθήσεις, υπάρχει κάτι ανολοκλήρωτο. Δεν μπορώ να σκεφτώ το έργο Τέχνης του μέλλοντος.
Κατά πόσο οι άνθρωποι της τέχνης στη σύγχρονη Ελλάδα αντιλαμβάνονται την τέχνη μέσα από την ρήση του Θουκυδίδη « αγαπάμε το ωραίο με απλότητα και φιλοσοφούμε χωρίς μαλθακότητα»
Φιλοκαλούμεν μετ’ ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας.
Κινούμαστε σε προκαθορισμένες διαδρομές χώρου-χρόνου (χωρικές και χρονικές). Μέσα από την Τέχνη μορφώνονται και διαμορφώνονται ελεύθερα πνεύματα στοχαστικά που δεν έχουν καμιά σχέση με την δογματική ακαμψία. Καθήκον του καλλιτέχνη είναι να συμφιλιώσει την παθογένεια με το «ωραίο» ( διάδραση – επικοινωνία).
Μιλήστε μας λίγο για την έκθεση ζωγραφικής που παρουσιάζεται στην Chili Art Gallery με τίτλο «Μορφής Ίδιον» όπου θα εκτεθούν έργα δικά σας και της Πηνελόπης Καστρίτση .
Με κοινές καταβολές από το εργαστήριο του κ. Χ. Κοντοσφύρη, στη Σχολή Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Φλώρινας διαπραγματευόμαστε την ανθρώπινη μορφή στον εικαστικό χώρο. Κοινό πεδίο αναζήτησης και έμπνευσης το σώμα και η μορφή. Δίνουμε την σκυτάλη στο θεατή από παθητικός παρατηρητής να γίνει χειραφετημένος. Οι εικόνες μας γίνονται πλέγματα που παράγουν αντιστοιχίες – ανομοιότητες και ισοδυναμίες – ομοιότητες. Η στοχαστική προσέγγιση και το ηθικό – πολιτικό στοιχείο μας οδηγεί στην προσωπική μας πραγματικότητα. Το απόθεμα ερεθισμάτων και εμπειριών καταγράφεται στο έργο μας. Ίσως τοποθετούμε τον εαυτό μας στο χώρο και τον χρόνο προκαλώντας και προσκαλώντας τους άλλους να συμμετέχουν σε φανταστικά τοπία.
Τι άλλο πρόκειται να δούμε από εσάς, ετοιμάζετε κάτι για την Πάτρα;
Η έντονη συναισθηματική και πρακτική αγωνία που δημιουργεί η παρούσα κατάσταση με την κατάρρευση των αξιών, το προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα, το καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής, και τη δραματική επέλαση των ιών με προκαλεί να αποδομήσω, να κατακερματίσω τον παρελθόντα άνθρωπο μετατρέποντάς τον στον άνθρωπο του 21ου αιώνα. Να εξαφανίσω τη μοιρολατρία την υποταγή,τον φόβο που τον κάνει ανήμπορο, που συντρίβεται, πονά θρηνεί ταπεινώνεται και αποδέχεται την ήττα του. Ελεύθερο από τα δεσμά του να απογειωθεί στο χώρο της πνευματικότητας. Συνεχή αναπάντητα ερωτήματα που σχετίζονται με τη ζωγραφική πράξη και τον εσώτερο κόσμο με ώθησαν να κοινωνήσω τη δουλειά μου. Υπονομεύοντας τον εαυτό μου σε μια άγνωστη συνθήκη δελεάζομαι με την ιδέα να εκθέσω σύντομα στην πόλη μου.
ΜΟΡΦΗΣ ΊΔΙΟΝ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΤΑΛΌΓΟΥ
Μορφής Ίδιον. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μορφής. Η όψη, το σχήμα το οποίο αναδύεται από την ζωγραφική επιφάνεια και οριοθετεί, κάνει αναγνωρίσιμη τη φόρμα, την ιδέα. Τι είναι όμως αυτό το οποίο χαρακτηρίζει την μορφή σε ένα έργο τέχνης; Ποια η ιδιαιτερότητα στο ύφος η οποία αποκαλύπτει την πηγαία έκφραση του δημιουργού;
Πηνελόπη Καστρίτση και Κατερίνα Κουνάβη μας προσκαλούν σε ένα εικαστικό μεταξύ τους διάλογο με σκοπό να ανακαλύψουμε αυτό ακριβώς. Τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουν να μας επικοινωνήσουν την αλήθεια την οποία κρύβει η τέχνη τους.
Με κοινές καταβολές από το εργαστήριο του Χαρίλαου Κοντοσφύρη, στη Σχολή Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Φλώρινας, συναντούν την έμπνευση και διαπραγματεύονται με τη ανθρώπινη μορφή στον εικαστικό χώρο αλλά και το πως αυτή, μέσα από λιτές γραμμές και διάφορους χρωματικούς όγκους, μπορεί να αποδώσει το υποκειμενικό συναίσθημα. Σε μια προσπάθεια η οποία έχει ως στόχο τον αυτοπροσδιορισμό και την εξωτερίκευση, μας επιτρέπουν μια κλεφτή ματιά στο μέσα τους που αναζητά να εκφραστεί και να εκφράσει.
Η Καστρίτση παρόλα τα στοιχεία τα οποία συγκρατούν, κοντά στη πραγματικότητα και το νατουραλισμό τα πρόσωπα και τα σώματα της, πειραματίζεται με τη παραμόρφωση και την αφαίρεση αναζητώντας το άνοιγμα εκείνο, το οποίο θα επιτρέψει στο υποκειμενισμό της να αναδυθεί στην επιφάνεια. Κυρίαρχο ρόλο, σ’ αυτές τις εικαστικές μεταφράσεις των ενστικτωδών τάσεων της ζωγράφου απολαμβάνει η γυναίκα, το θηλυκό σώμα ως το αιώνιο σύμβολο της δημιουργίας και του ερώτα. Μια ενόρμηση ζωής. Το αρσενικό όταν δεν απουσιάζει παρουσιάζεται ως στήριγμα, μια απρόσωπη φιγούρα, σχεδόν κομμάτι του αόριστου σκηνικού, απαλύνει με τη στάση του, την ένταση των αισθήσεων. Σώματα σπαρακτικά και όμως θελκτικά ταυτόχρονα. Σε φάσεις απόγνωσης, πάθους και φόβου. Πρόσωπα που αναζητούν το βλέμμα του θεατή, με στο στόχο να τον φέρουν αντιμέτωπο με τη διαπεραστική ματιά τους, αποζητώντας την αναγνώριση και την ικανοποίηση της συναισθηματικής τους ανάγκης. Αισθήματα και σκέψεις γυμνές προσμένουν την ανταπόκριση. Με έντονες επιρροές από το χρωματικό ηλεκτρισμό της Francoise Nielly και το χαρακτηριστικό γρήγορο σχεδιασμό των σωμάτων, που φέρνει στο νου τους αμερικανούς εξπρεσιονιστές ο αυθορμητισμός κυριαρχεί στην απόδοση των αισθητικών ποιοτήτων.
Στα έργα επικρατεί ο κάθετος άξονας ο οποίος επιτρέπει στο κέντρο του να ανίπταται διαγωνίως προς την αφαιρετικότητα, πολλές φόρες καλύπτοντας ολόκληρο τον καμβά. Αυτό είναι κάτι το οποίο υποβάλλει το ακαθόριστο σχετικά με το χώρο και το χρόνο, δηλώνοντας αντιφατικά το στιγμιαίο και το αιώνιο που κρύβει το ίδιο το συναίσθημα. Το χρώμα πρωταγωνιστεί στην απόδοση των υποκειμενικών αυτών στιγμών συνθέτοντας φόρμες, οι οποίες απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την αυστηρότητα που διέπει το σχέδιο, καθιστώντας έτσι όλο και πιο δύσκολη τη διάκριση της ανθρώπινης μορφής από το περιβάλλον της. Έτσι έμψυχο και άψυχο συγχέονται σε ένα ποικιλόχρωμο σύμπαν, πλημμυρίζοντας με ένταση και αγωνία τον εικαστικό κόσμο της ζωγράφου. Το σχέδιο βέβαια υπάρχει αλλά μόνο και μόνο για να ορίσει την εξωτερική, την αντικειμενική μορφή, την οποία η εικαστικός σχεδόν παραλαμβάνει από μια σχεδιαστική παράδοση και της επιβάλλεται με τον πιο δυναμικό τρόπο. Καταστρέφοντας τις γραμμές της, τις λεπτομέρειες της, οι οποίες και αφαιρούνται επιλεκτικά από τη δισδιάστατη επιφάνεια του καμβά. Η λεπτομέρεια όμως δεν είναι σε καμία των περιπτώσεων απούσα. Βρίσκεται εκεί, απλά με μια διαφορετική πια υπόσταση. Στις πινελιές, στη γρήγορη και κοφτή κίνηση της σπάτουλας, στο πυκνό χρώμα που προεξέχει του υφάσματος και με ένα τρόπο υλοποιεί την έκφραση, μετατρέπει το συναίσθημα σε κάτι το απτό.
Η Κουνάβη από την άλλη μεριά πλάθει με τις μορφές της ένα κόσμο πιο ρευστό πιο γήινο. Τα χρώματα θερμά και ψυχρά, διατηρούν περισσότερο ήπιους τόνους ενώ η παχιές γραμμές που συνήθως σχηματίζουν τις φόρμες της αποπνέουν μια κίνηση σίγουρη, με απόλυτο έλεγχο. Έτσι η χειρονομία της αποδίδει μια ένταση δυνατών, απόλυτων συναισθημάτων τα οποία ορίζουν κατά κάποιο τρόπο τη στιγμή της δημιουργίας. Μπορεί κανείς καθώς παρατηρεί το έργο της, να τη φανταστεί, να την οραματιστεί να ζωγραφίζει μπροστά του, να αναγνωρίσει την κίνηση της και να αισθανθεί την ενέργεια, την οποία τη χαρακτηρίζει. Οι φιγούρες της, κυρίως απρόσωπες απολαμβάνουν τη χάρη που κρύβει το καθολικό, μακριά από την όποια προκατάληψη. Παρουσιάζονται στιβαρές και παγωμένες στη θέση την οποία τις τοποθετεί η ζωγράφος, χαρίζοντας μας έτσι μια αίσθηση απομάκρυνσης, ενώ η καθετότητα επιβάλλει τα όρια, σε σχέση με το θεατή τους. Όπως και στη Καστρίτση, έτσι και εδώ η στιγμιαία αποτύπωση και ο αφηρημένος χώρος καθιστούν ασαφή τα χρονικά και τοπικά δεδομένα. Πλατιές πινελιές και σκληρές σκιάσεις συνθέτουν σώματα κλειστά μέσα στο ανοιχτό και αρκετά ελεύθερο σχεδίασμα τους σε μια συνύπαρξη χαρακτηριστικών αντιθέσεων. Αυτό όμως είναι που προκαλεί να αναζητήσεις και να κατανοήσεις τη δυναμική τους. Ένα κάλεσμα προς τα μέσα, προς τον ξεκάθαρα εσωτερικό τους χώρο.
Τα έργα της Κατερίνας Κουνάβη τα οποία παρουσιάζονται, είναι προϊόν εργασίας των τελευταίων δέκα ετών και ανήκουν στη σειρά «Σώματα και Πρόσωπα». Η γραφή της προδίδει μια διάθεση για πειραματισμό και ένα παθός δημιουργικό και ειλικρινές. Με έντονες επιρροές από Έλληνες και ξένους δασκάλους των πρωτοποριακών κινημάτων του 20ου αιώνα, αναζητά συνεχώς την ισορροπία και το μέτρο ανάμεσα στην πνευματική και την συναισθηματική συνθήκη, που διακατέχει τον εσωτερικό της κόσμο και την απόδοση και έκφραση αυτής της συνθήκης στην εξωτερική δημιουργία, αυτήν της εικαστικής μορφής. Έτσι διακρίνεται μια ανάγκη, η απόσβεση της οποίας παίρνει τη μορφή μιας συνεχούς προσπάθειας, μιας προσπάθειας με απώτερο σκοπό τη συναισθηματική λύτρωση την οποία μπορεί να προσφέρει μόνο η τέχνη. Σε αυτή τη σειρά έργων, αυτό είναι κάτι το οποίο είναι προφανές. Τόσο τα σώματα όσο και τα πρόσωπα της, έχουν τη διάθεση να εξερευνήσουν και να κατανοήσουν τον άνθρωπο, τη μορφή του. Χωρίς συμβιβασμούς και εξωραϊσμούς, οι συνθέσεις της Κουνάβη διακινδυνεύουν να φέρουν στο φως ένα εσωτερικό, σκοτεινό σύμπαν το οποίο αποζητά τη πληρότητα του.
Η ζωγραφική των Καστρίτση και Κουνάβη συνδιαλέγεται άμεσα με την αίσθηση, με την άμεση αποτύπωση των βιωμένων συναισθημάτων. Με βάση το αστείρευτο, εσωτερικό απόθεμα τους, μετουσιώνουν με πάθος την ύλη και το πνεύμα σε μια φαντασίωση χρωμάτων και σχημάτων, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος. Το κάθε μέσο, τεχνικά και αισθητικά αποτελεί και την ξεκάθαρη επιλογή τους και είναι αυτό το ίδιον της κάθε μορφής, το οποίο χρίζει την καταγραφή τους άμεσα εκφραστική. Αυτό φέρνει στο νου το απόφθεγμα του Theodor W. Adorno στο οποίο αναφέρει χαρακτηριστικά «Ένα μεγάλο έργο διακρίνεται για την ιδιομορφία του. Ξεχωρίζει δηλαδή στο μέτρο που ο δημιουργός του αρνείται να μιμηθεί μια μορφή ή να συμβιβαστεί με την ομοιομορφία» και ίσως ο επισκέπτης της έκθεσης πρέπει να αναζητήσει αυτή ακριβώς την ιδιομορφία, αν όχι για να κατανοήσει το «μεγάλο» αλλά το αληθινό.
Μπουραζάνης Κωνσταντίνος
Ιστορικός Τέχνης
Α.Σ.Κ.Τ.
Επιμελητής έκθεσης