Το περιοδικό “π” και η δημοσιογράφος Ευτυχία Λαμπροπούλου ενόψει της αναγόρευσης της κ. Πολυμέρου-Καμηλάκη σε Επίτιμη Διδάκτορα του Τμήματος Διοίκησης Τουρισμού του Πανεπιστημίου Πατρών, την Τετάρτη 14 Μαΐου 2025 και ώρα 18:00 στην Αίθουσα Τελετών «Οδυσσέας Ελύτης» μας δόθηκε η δυνατότητα να την συναντήσουμε και να έχουμε μία όμορφη συζήτηση μαζί της, την οποία σας παραθέτουμε.
Αντιμετωπίζοντας το ατέλειωτο βιογραφικό της -το οποίο συνεχώς εμπλουτίζεται- και την πολύπλευρη δραστηριότητα της κ. Πολυμέρου-Καμηλάκη δυσκολεύτηκα να περιορίσω τις ερωτήσεις μου. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για μέρες για μια σειρά θέματα που άπτοντα της Λαογραφίας και που ως τώρα δεν είχαμε ποτέ συνδέσει με την παράδοση. Ο Νικόλαος Πολίτης, το Κέντρο Λαογραφίας, η Ελιά και το ελαιόλαδο, η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά, η Χειροτεχνία, η Γαστρονομία, ο Τουρισμός. Αλλά και τις βραβεύσεις της εντός και εκτός Ελλάδας. Η ίδια ομιλητική, δεν βαριέται να εξηγεί, δεν παραξενεύεται για τις απορίες μου. Ξεκίνησα με την τετριμμένη ερώτηση:
Γεννηθήκατε στο Πήλιο, εισαχθήκατε με υποτροφία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, από όπου αποφοιτήσατε και εν συνεχεία πραγματοποιήσατε μεταπτυχιακές σπουδές στη Βιέννη μετά από υποτροφία του Ιδρύματος Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ. Μιλήστε μας για τα πρώτα αυτά χρόνια.
Κατάγομαι από αγροτική οικογένεια, η οποία με έμαθε να αγωνίζομαι για το κάθε τί στη ζωή. Τίποτε δεν έρχεται ουρανοκατέβατο. Ωστόσο ήμουν τυχερή γιατί γεννήθηκα σ’ έναν ευλογημένο τόπο, το Πήλιο, και ιδιαίτερα στο χωριό μου την Τσαγκαράδα, το οποίο, πέρα από τις φυσικές ομορφιές, διέθετε- κι εξακολουθεί να διαθέτει- καλλιμάρμαρα και άρτια σχολεία, όπου ολοκλήρωσα τις εγκύκλιες σπουδές μου και χωρίς φροντιστηριακά μαθήματα- που δεν θα ήταν τόσο εύκολα τότε (δεκαετία του ’70) να παρακολουθήσω- έδωσα Πανελλήνιες εξετάσεις και εισήλθα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών μεταξύ των 20 πρώτων και υποτροφία του ΙΚΥ. Ευγνωμονώ τους φιλογενείς ευεργέτες του χωριού μου που χρηματοδότησαν το Καρτάλειο Δημοτικό Σχολείο, που εγώ τελείωσα, την Αχιλλοπούλειο Εμπορική Σχολή και στα χρόνια μου Οικονομικό Γυμνάσιο, αλλά και το Νανοπούλειο Δημοτικό Σχολείο. Χωρίς αυτά τα σχολεία πολλά παιδιά δεν θα είχαν σπουδάσει.
Η δική μου, βεβαίως νεανική αποκοτιά, αν μπορεί κάποιος να την χαρακτηρίσει έτσι, ήταν ότι επέμεινα να δώσω εξετάσεις σε μια Σχολή η οποία πέραν των αρχαίων Ελληνικών, της Ιστορίας και της Έκθεσης απαιτούσε Λατινικά, τα οποία δεν είχα διδαχθεί στο Οικονομικό Γυμνάσιο. Δεν μετάνιωσα ποτέ που ακολούθησα αυτές τις σπουδές, παρά τις παροτρύνσεις των καθηγητών μου να ακολουθήσω μια πιο άμεσα παραγωγική Σχολή, όπως Ιατρική, Πολυτεχνείο, Οικονομικά κ.ά.
Τελειώνοντας την Φιλοσοφική Σχολή υπέβαλα τα χαρτιά μου για την εκπαίδευση και παράλληλα έδωσα εξετάσεις σε διαγωνισμό του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών για μια θέση Συντάκτη-Ερευνητή, η οποία έμελλε να αποτελέσει τον κυριότερο χώρο της δραστηριότητάς μου. Ήταν ιδιαίτερη τιμή για μένα η επιλογή μου από τον αείμνηστο Δημήτριο Λουκάτο, Καθηγητή της Λαογραφίας, Πρόεδρο της Λαογραφικής Εταιρείας, ως υποτρόφου στο πλαίσιο του Βραβείου HERDER του Αμβούργου, το οποίο είχε απονεμηθεί σε εκείνον. Μου δόθηκε έτσι η ευκαιρία να πραγματοποιήσω μεταπτυχιακές σπουδές στη Βιέννη, κυρίως, και να γνωρίσω σημαντικούς Ευρωπαίους λαογράφους-εθνογράφους και να εργαστώ σε επιτόπια έρευνα στην Αυστρία. Πάντα θα ανατρέχω με νοσταλγία στα χρόνια αυτά.
Μεταφέρω εδώ κάποιες από τις πληροφορίες που άντλησα από τον ιστότοπο του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως Διευθύντριας του Κέντρου επεδίωξε να βελτιώσει ριζικά τις συνθήκες για επιστημονική εργασία τόσο των ερευνητών του Κέντρου, όσο και των επισκεπτών ερευνητών, εξασφαλίζοντας μεταξύ των πρώτων την απαραίτητη σύγχρονη υλικοτεχνική υποδομή και κλίμα συνεργασίας. Για τον σκοπό αυτό αλλά και για την ασφάλεια του τεράστιου σε όγκο και αξία υλικού, με την σύμφωνη γνώμη της Εφορευτικής Επιτροπής του Κέντρου και της Διοίκησης της Ακαδημίας, αναζήτησε νέο κτήριο για τη μεταστέγασή του. Μετά από συντονισμένες ενέργειές της το Ίδρυμα Βουδούρη αγόρασε και δώρισε στο Κέντρο το νεοκλασικό κτίριο της οδού Ηπίτου, αρ. 3, το οποίο στεγάζει ήδη, μετά την ανακαίνιση και τον τεχνικό εξοπλισμό του, τις δραστηριότητες και το πολύτιμο Αρχείο του εκσυγχρονισμένου Κέντρου Λαογραφίας.
Το 2006 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια παρουσία του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια, της Υπουργού Πολιτισμού Μαριέττας Γιαννάκου, της Διοίκησης της Ακαδημίας Αθηνών, της Εφορευτικής Επιτροπής του Κέντρου Λαογραφίας και των φίλων της Λαογραφίας.
Στον τομέα της προστασίας και διάσωσης του υπάρχοντος πολύτιμου υλικού του Κέντρου, χειρογράφου-αρχειακού, μουσικού και μουσειακού, κατέβαλε προσπάθεια, με τη χρήση σύγχρονων τεχνικών μέσων και μεθόδων, να δημιουργηθεί η απαραίτητη υποδομή. Δημιουργήθηκε, μετά από τη σύνταξη ολοκληρωμένης Μελέτης, Εργαστήριο Μουσικής (Studio), για την αντιγραφή σε ψηφιακή και ηλεκτρονική μορφή του μουσικού υλικού του Κέντρου, χωρίς να διακυβεύεται η μοναδικότητα του.
Τα αντικείμενα της Μουσειακής Συλλογής, που βρίσκονταν επί δεκαετίες χωρίς φροντίδα σε ακατάλληλο χώρο, επισκέφθηκε ομάδα μουσειολόγων και συντηρητών του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, η οποία και υπέβαλε εμπεριστατωμένη έκθεση για τον τρόπο συντήρησης και φύλαξής τους, εργασία η οποία ολοκληρώθηκε τα αμέσως επόμενα χρόνια. Για την αναδιάρθρωση και επιστημονική αξιοποίηση του λαογραφικού θησαυρού του Κέντρου καταρτίστηκε από την υπογράφουσα ολοκληρωμένη Πρόταση με θέμα: «Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμός της Βιβλιοθήκης-Αρχείου του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών», ένα πλήρες δηλαδή «Σύστημα Διάσωσης και Διαχείρισης του Λαογραφικού Υλικού». Το Πρόγραμμα υποβλήθηκε το 1995 στο Υπουργείο Παιδείας (Ε. Π. Ε. Α.Ε. Κ.) για το Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Η έγκριση από την Επιτροπή του εν λόγω Προγράμματος, το 1996, επέτρεψε στο Κέντρο, σε συνδυασμό και με την μεταστέγασή του, να ελπίζει σε μια νέα πορεία στο χώρο της έρευνας, μελέτης, προβολής και αξιοποίησης του υλικού του λαϊκού πολιτισμού. Επίσης, με πρόταση που υπέβαλε το 2004 στην «Κοινωνία της Πληροφορίας» το Κέντρο Λαογραφίας εξασφάλισε την ένταξή στο Πρόγραμμα για την ψηφιοποίηση του υλικού του. Το Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης του Λαϊκού Πολιτισμού» ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία το 2014.
Κυρία Καμηλάκη, έχετε αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής σας στο Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών καθώς για περίπου 20 χρόνια διατελέσατε και διευθύντρια μιλήστε μας για το έργο σας και την ανάπτυξη του κέντρου αυτού στην κοινωνία.
Σαράντα συναπτά έτη. Τα μισά στη διεύθυνσή του. Όπως γνωρίζετε, το Κέντρο Λαογραφίας αποτελεί την εθνική κιβωτό του λαϊκού πολιτισμού. Ιδρύθηκε από τον ιδρυτή και πατέρα της Λαογραφίας το 1918 και λειτουργεί μέχρι σήμερα ως Αρχείο και ερευνητικός φορέας Ν. Γ. Πολίτη. Σκοπός του η διάσωση, επεξεργασία και αξιοποίηση-μελέτη του λαογραφικού υλικού. Εργάστηκα συστηματικά σε όλα τα στάδια της έρευνας και επεξεργασίας του λαογραφικού υλικού, από την επιτόπια έρευνα που αποτελεί την σημαντικότερη ερευνητική εμπειρία για τον λαογράφο, την αποδελτίωση και κατάταξη υλικού, την δημιουργία εγχειριδίου-ερωτηματολογίου για τον υλικό πολιτισμό, την δημοσίευση και αξιοποίησή του.
Η θητεία στο Κέντρο Λαογραφίας μου έδωσε τη δυνατότητα να αποκτήσω μια αληθινή εικόνα για τον λαϊκό πολιτισμό. Ξέρετε —κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό— οι ερευνητές του Κέντρου έναν μήνα τον χρόνο βρισκόμαστε εκτός έδρας για επιτόπια έρευνα. Αυτό δίνει τη δυνατότητα της άμεσης επικοινωνίας με τον κόσμο και με τον τόπο. Δεν είμαστε μελετητές γραφείου. Περπάτησα σχεδόν όλη την Ελλάδα, μελέτησα τις ιδιαιτερότητες στις διάφορες περιοχές και κυρίως αφουγκράστηκα τα προβλήματα των ανθρώπων που ήθελαν άλλοτε να απαλλαγούν από συνήθειες του παρελθόντος, άλλοτε να μη χάσουν τον παραδοσιακό πολιτισμό, ή και τα δύο μαζί, σε μια περίοδο μεταιχμιακή για τις παραδοσιακές αξίες. Τα 40 χρόνια ακούγονται εκ των υστέρων βουνό, γιατί είναι πράγματι πολλά, αλλά επί 20 χρόνια είχα και την ευθύνη των ερευνητικών προγραμμάτων και της «πολιτικής» του Κέντρου, ενός μεγάλου εθνικού Αρχείου–Κιβωτού του παραδοσιακού πολιτισμού έκρινα πως έπρεπε να γίνει μια προσπάθεια να αποκτήσει εξωστρέφεια, να έχει επαφή με την κοινωνία που μελετούσε, με την τοπική αυτοδιοίκηση, με τα άλλα ερευνητικά ιδρύματα, να ασχολείται με θέματα πιο επίκαιρα, να μην ακολουθεί δηλαδή το: «Η έρευνα για την έρευνα». Βεβαίως, αυτό συμβαίνει και είναι καθ’ όλα θεμιτό. Οι ερευνητές παράγουν την γνώση και δεν είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν πολιτικές διάδοσης και αξιοποίησής της. Έτσι επεδίωξα να αυξήσω το εκδοτικό έργο του Κέντρου με δημοσιεύματα πιο προσιτά στο ευρύτερο κοινό και την αισθητική της εποχής μας, να πραγματοποιήσω μεγάλα, ανοιχτά στο κοινό συνέδρια (Συνέδριο για τον Ν.Γ. Πολίτη, Παγκόσμιο Συνέδριο των Λαϊκών Αφηγήσεων, Λαϊκός και Έντεχνος Λόγος, Λαϊκή Θεραπευτική και Ιατρική Επιστήμη, Κων. Ψάχος κ.ά.) και εκθέσεις (Ελαίας Εγκώμιον, Οι Ακρίτες της Ευρώπης, Του Κόσμου τα Τάματα κ.ά.), συναυλίες, ημερίδες και να καταστήσω το Κέντρο πυρήνα δημιουργίας για νεότερους ερευνητές. Μια εκδοτική σειρά με τίτλο «Πηγές του λαϊκού πολιτισμού», η οποία διαρκώς εμπλουτίζεται αφορά πρωτογενές υλικό που επιστρέφει σε καλαίσθητες εκδόσεις στις τοπικές κοινωνίες από τις οποίες προέρχεται.
Θα λέγατε ότι εσείς είχατε μια τάση προς την εφαρμοσμένη επιστήμη της λαογραφίας παρά προς την θεωρία της;
Θεωρία υπάρχει πίσω από κάθε μας δραστηριότητα και σχεδιασμό. Όμως όταν διευθύνεις έναν τόσο σημαντικό φορέα πολιτισμού πέρα από την θεωρία πρέπει να εφαρμόσεις πολιτικές. Θεωρία χωρίς εφαρμογή είναι, νομίζω, λόγια χωρίς περιεχόμενο. Προσπάθησα, λοιπόν, να τα συνδυάσω. Δεν ξέρω αν τα κατάφερα. Βλέποντας σήμερα από μια απόσταση τα πράγματα, νομίζω πως έπραξα το κατά δύναμιν. Συνεχίζουν ευτυχώς με επιτυχία οι νεότεροί μου.
Επιμένετε ότι η παράδοση μπορεί να είναι σύγχρονη;
Είναι εύλογο το ερώτηµα, αν µπορεί η παράδοση, όπως αυτή έχει καταγραφεί και αποτυπωθεί στα µουσεία και αρχεία, όπως ζει ακόµη στη συλλογική µνήµη του λαού, και όπως αποσπασµατικά διαιωνίζεται µέσα από τις σύγχρονες γενιές να αποτελέσει πηγή έµπνευσης στη σηµερινή εποχή. Ενδεχοµένως, µία αρνητική άποψη θα την θεωρούσε ελάχιστα χρήσιµη για το µέλλον, στο οποίο οι λαοί καλούνται να ζήσουν χωρίς διαφορετικότητα µε κοινές πολιτισµικές συµπεριφορές, οµογενοποιηµένοι µέσα από το φίλτρο της παγκοσµιοποίησης. Είναι όμως έτσι;
Ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας το παρελθόν δεν τροφοδότησε με τόσο πρωτοποριακά μηνύματα το μέλλον. Γιατί πρωτοπορία είναι σήμερα, κάνοντας πράξη την σύμβαση για την άυλη πολιτισμική κληρονομιά της UNESCO, να επιχειρούμε να ξαναπιάσουμε κυριολεκτικά το κομμένο νήμα, ξαναβάζοντας την ξεχασμένη υφαντική τέχνη στην καθημερινότητα της οικονομικής ζωής, κινητοποιώντας τις γυναίκες πρώτα απ’ όλα, που έχουν περισσότερο πληγεί από την κρίση, αλλά και τους άνδρες να ξανακαθίσουν στους αργαλειούς και να διδάξουν την πανάρχαια ιερή τέχνη και τεχνική της ύφανσης στους νέους. Η οικονομική κρίση, η παγκόσμια οικολογική κρίση μας όλα μαζί μας υποχρεώνουν να στραφούμε σε μορφές παραγωγής και οικονομίας του παρελθόντος.
Την τελευταία δεκαετία, στην αγωνιώδη προσπάθεια για εξοικονόμηση φυσικών πόρων και διάσωση των φυσικών οικοσυστημάτων η επιστροφή σε δοκιμασμένες έννοιες και αξίες προβάλλει ως σανίδα σωτηρίας. Γιατί οι πολυσυζητημένες σήμερα και προτεινόμενες ως νεωτερικές έννοιες κυκλική οικονομία, επαναχρησιμοποίηση-μεταποίηση, ανακύκλωση και βιώσιμη ανάπτυξη (αυτό τον κόσμο τον παλιό, άλλοι τον είχαν πρώτα κι άλλοι τον καρτεράνε) είναι τόσο παλιές όσο και οι οργανωμένες ανθρώπινες κοινωνίες και με αυτές επεβίωσαν σεβόμενες την ύλη και τον μόχθο δημιουργίας νέων προϊόντων. Αντιθέτως η έννοια του προϊόντος μιας χρήσης, η σπατάλη της ύλης, η πολυτέλεια του περιττού μικρή θέση έχουν στην παραδοσιακή βιοθεώρηση.
Αυτό το πρότυπο προσιδιάζει στην φυσιογνωμία των μικροαγροτικών δομών, η οποία ίσχυε πάντοτε στον ελληνικό χώρο. Χάρη σ’ αυτές διασώθηκε το πλούσιο αγροδιατροφικό κεφάλαιο, το οποίο μπορούμε ακόμη να διαχειριζόμαστε, παρά τις απερίσκεπτες και άστοχες διαχειριστικές πολιτικές. Με τον μεγάλο κατάλογο των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και τροφίμων (ΠΟΠ, ΠΓΕ και άλλα) και τους δυνατούς πολιτισμικούς και οικογενειακούς δεσμούς ακόμη και των αστών με τον αγροτικό χώρο, μπορεί στο νέο πλαίσιο της κοινής ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής (αργά λίγο) να ξαναδώσει ένα νέο όραμα στην ελληνική αγροτοποιμενική περιφέρεια.
Θα είναι η πρώτη φορά που μας δίνεται η δυνατότητα να αξιοποιήσουμε μια παραδοσιακή πρακτική, για, έστω κι αν υπαγορεύτηκε από λόγους ανάγκης, μια παραγωγή π.χ. τροφίμων με συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων και της κλιματικής αλλαγής και της βιοποικιλότητας, που μπορεί να μας δώσει αποτελέσματα. Έτσι η νέα αναπτυξιακή ευκαιρία στον τόπο μας δεν θα προέλθει από την εντατική και εκτατική καλλιέργεια, που ούτως ή άλλως λόγω του περιορισμένου καλλιεργήσιμου χώρου, για τις περισσότερες περιοχές, ήταν ατελέσφορες, αλλά κυρίως από την επανενεργοποίηση και αξιοποίηση των ιδιότυπων εδαφικών φυσικών πόρων σε συνδυασμό με το ανθρώπινο και πολιτισμικό κεφάλαιο, που έχει διασώσει από επιστημονικό ενδιαφέρον, και σε πείσμα των σαρωτικών αλλαγών που έγιναν επί δεκαετίες, η αγάπη των Ελλήνων για την ιδιαίτερη πατρίδα τους, το πατρικό τους σπίτι και η επιστήμη του λαϊκού πολιτισμού. Η ζώσα μνήμη της γεύσης του φαγητού της μάνας στην οικογενειακή εστία, στο τοπικό πανηγύρι, στη συλλογική συνεστίαση μας στον αστικό χώρο, η γεύσεις του τόπου είναι απαραίτητες για τη νέα αρχή. Ελπίζω ότι αυτή τη φορά τα αποτελέσματα των οποιωνδήποτε αλλαγών θα είναι πιο μόνιμα και θα αποδώσουν μόνιμα καρπούς..
Όταν μιλάμε για τη Λαογραφία το μυαλό μας πηγαίνει στον ιδρυτή της, τον Πατέρα, όπως τον έχει χαρακτηρίσει ο Κωστής Παλαμάς. Πείτε μας κάτι για την μορφή αυτή.
Ο Νικόλαος Πολίτης είναι μια ιερή μορφή για τη Λαογραφία, αλλά και μια κορυφαία προσωπικότητα της νεότερης Ελλάδας. Είναι πράγματι ο Πατέρας της επιστήμης της Λαογραφίας την οποία υπηρέτησε με το επιστημονικό του έργο, καθιέρωσε με την δημιουργία ενός μεγάλου κύκλου υποστηρικτών μέσα από την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία και το περιοδικό Λαογραφία, που μέχρι σήμερα δραστηριοποιούνται στον ελληνικό χώρο και διεθνώς- με σύγχρονους όρους θα λέγαμε ότι δημιούργησε τον Σύλλογο των Φίλων της Λαογραφίας- και τέλος θεσμοθέτησε με την δημιουργία κρατικού φορέα, το Λαογραφικόν Αρχείον (1918), υπηρεσία του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, το οποίο εντάχθηκε στην Ακαδημία Αθηνών με την ίδρυσή της, το 2026. Έκτοτε αποτελεί την κιβωτό του λαϊκού πολιτισμού για την οποία έγινε λόγος. Από το 1966 μετονομάστηκε σε Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας και λειτουργεί μέχρι σήμερα πλήρως εκσυγχρονισμένο σε νεοκλασικό κτήριο στην οδό Ηπίτου 3 κοντά στο Σύνταγμα. Επί διευθύνσεώς μου έγινε ένα μεγάλο συνέδριο αφιερωμένο στον Νικόλαο Πολίτη στο οποίο συμμετείχε το σύνολο σχεδόν των λαογράφων. Έχουν δημοσιευθεί τα Πρακτικά σε δύο ογκώδεις τόμους, που είναι διαθέσιμη και στον ιστότοπο του Κέντρου Λαογραφίας. (φωτ. Εξωφύλου)
Μιλήστε μας για την συμμετοχή σας στην εθνική επιτροπή των δράσεων για την συμπλήρωση 200 χρόνων από την επέτειο του 1821;
Κατ΄ αρχήν θέλω να πω ότι θεώρησα ιδιαίτερη τιμή όχι μόνον για μένα προσωπικά αλλά για τη Λαογραφία, που συμμετείχα στην Εθνική Επιτροπή Ελλάδα 2921. Όσον αφορά στη δική μου συμβολή, στο μέτρο των δυνατοτήτων μου και των ιδιαιτέρων συνθηκών της εποχής (πανδημία του κορωνοϊού), προσπάθησα να συμβάλω σε ό,τι θεωρώ ότι είχα επαρκή εμπειρία από την επιστημονική και κοινωνική μου πορεία στον τομέα του λαϊκού πολιτισμού. Χαίρομαι μάλιστα ιδιαίτερα για το γεγονός ότι η άποψη ότι ο λαϊκός πολιτισμός δεν είναι μουσειακό αντικείμενο αλλά ζωντανός οργανισμός, ο οποίος μάλιστα μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας έγινε κτήμα πολλών.
Την άποψη αυτή ενστερνίστηκε το Υπουργείο Ανάπτυξης, το οποίο συνέστησε την Επιτροπή Χειροτεχνίας, προκειμένου να συνδέσει τον εορτασμό για τα 200 χρόνια ελεύθερου εθνικού βίου, με την ενίσχυση των εφαρμοσμένων παραδοσιακών τεχνών. Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή, συμβουλευτική και αμισθί, προσπάθησε να ανασυγκροτήσει την εικόνα του εγκαταλελειμμένου τομέα της χειροτεχνίας ως πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και ως μοχλού οικονομικής ανάπτυξης. Με συζητήσεις με τους υπάρχοντες συλλογικούς φορείς, χειροτέχνες και συναρμόδια Υπουργεία, με δημοσιεύματα στον τύπο και τηλεοπτικές εκπομπές κατόρθωσε να επαναφέρει στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος τα χειροτεχνικά επαγγέλματα. Με υπόμνημά της προς την Επιτροπή Πισσαρίδη εξέθεσε τη σημασία της Χειροτεχνίας για την τοπική ανάπτυξη και θεωρώ μεγάλη επιτυχία την συμπερίληψή της στο τελικό Πόρισμα. Έτσι η χειροτεχνία βρέθηκε στον καθρέφτη της Οικονομίας και έλαβε το μερίδιό της από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης, το οποίο ανέλαβε να διαχειριστεί το Υπουργείο Πολιτισμού. Στο πλαίσιο αυτό λειτουργούν σήμερα σχολές μαθητείας για την υφαντική, την κεραμική-αγγειοπλαστική και την ξυλοτεχνία. Η παρουσία της Χειροτεχνίας στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα μεγάλο πρώτο βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Παράλληλα η Επιτροπή Ελλάδα 2021 προσπάθησε να δημιουργήσει πυρήνες ενδιαφέροντος στον ελληνικό χώρο και να υπάρξουν προτάσεις με θέματα χειροτεχνίας και λαϊκού πολιτισμού στο πλαίσιο του Προγράμματος Αντώνης Τρίτσης. Η δημιουργία ειδικού φορέα για τη διαχείριση των θεμάτων της Χειροτεχνίας ως πολιτιστικής κληρονομιάς και επιχειρηματικότητας πρέπει να είναι το επόμενο ουσιαστικό βήμα.
Παρά το γεγονός ότι δεν είμαι ειδική, θεώρησα ότι το πιο φλέγον ζήτημα σήμερα είναι η κλιματική κρίση και το περιβάλλον. Έτσι ανέλαβα να διερευνήσω τη σχέση με το θέμα αυτό της Κοινωνίας των Πολιτών. Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύτηκα πολύ, καθώς χωρίς μηχανισμό υποστήριξης, μόνη μου ουσιαστικά, πραγματοποίησα περίπου 20 πολυάνθρωπες τηλεδια-σκέψεις με εκπροσώπους επιστημονικών, φιλοπεριβαλλοντικών φορέων, βιοκαλλιεργητές, κτηνοτρόφους, περιβαλλοντολόγους κ.ά. αλλά και άπειρες συζητήσεις με συγκεκριμένα άτομα. Το αποτέλεσμα περιλαμβάνεται στη Λευκή Βίβλο και θεωρώ ότι είναι παράσημο τιμής για μένα, ένα απλό μέλος της κοινωνίας των πολιτών. Από τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί, αν έστω και μία προσελκύσει το ενδιαφέρον των ιθυνόντων, θα το θεωρήσω επιτυχία.
Αφιερώνετε πολύ χρόνο σε διαλέξεις – ομιλίες στο ευρύ κοινό σε Δημοτικά ελεύθερα ή ανοιχτά πανεπιστήμια με θέματα με θέματα που αφορούν στην χειροτεχνία, το περιβάλλον-κυκλική οικονομία, γαστρονομία-διατροφή, άυλη πολιτιστική κληρονομιά κ.ά.
Όπως ήδη ανέφερα θεωρώ ότι η διάχυση της γνώσης αποτελεί υποχρέωση των επιστημόνων. Έτσι πράγματι αποδέχομαι προσκλήσεις από πολιτιστικούς συλλόγους, σωματεία, δήμους κ.ά. για να μιλήσω για θέματα που γνωρίζω και θεωρώ σημαντικά. Ένα σημαντικό, για παράδειγμα, θέμα είναι το «Λαϊκός πολιτισμός και τοπική ανάπτυξη», το οποίο διδάσκω και στο Ινστιτούτο Επιμόρφωσης του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και στο Λαϊκό Πανεπιστήμιου της Εταιρείας των Φίλων του Λαού, το αρχαιότερο στην Ελλάδα λαϊκό Πανεπιστήμιο , το οποίο λειτουργεί ανελλιπώς από το 1865 εντελώς δωρεάν.
Θα θέλαμε να μοιραστείτε μερικές σκέψεις μαζί μας για τα πνευματικά σας παιδιά, τα δημοσιεύματά σας.
Τα δημοσιεύματά μου έχουν σχέση με τα ενδιαφέροντά μου και εκφράζουν τις απόψεις μου για θέματα της λαογραφίας. Τα τελευταία χρόνια με απασχολούν θέματα που έχουν σχέση με την σημασία του παραδοσιακού πολιτισμού για τοπική πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη. Ο λαϊκός πολιτισμός πιστεύω ότι είναι πάντα σύγχρονος και αξίζει να τον μελετήσουμε, να διδαχθούμε από αυτόν και να αξιοποιήσουμε στοιχεία του.
Από τα 300 δημοσιεύματά μου επιλέγω τους τίτλους:
Λαϊκός υλικός βίος και πολιτισμός. Προβλήματα και απόψεις»,
«Οι ξυλογλύπτες του Τουρνόβου της Κόνιτσας»,
«Παραδοσιακός υλικός βίος του ελληνικού λαού (Ερωτηματολόγιο)», Αθήνα 1983, σχ. 8ο, σελ. η΄+ 423.
”Die materielle Kultur in Griechenland. Probleme und Ansichten”, Osterreichische Zeitschrift fur Volkskunde, τ. 87 (1984), Heft 3, σ. 173 – 186.
«Παραδοσιακά μέτρα και σταθμά στην Ελλάδα», Οδηγός της Εκθέσεως με τίτλο: Mέτρα – Σταθμά- Πρότυπα, έκδ. της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, Αθήνα 1987, σ. 34-47.
«Νεοελληνική Μετρολογία. Παραδοσιακά μέτρα και σταθμά. Εθνογραφική με-λέτη», Αθήνα 1989, σχ. 8ο μεγάλο, σελ. 624. Διδακτορική διατριβή.
«The Research and Study of Nutrition», Ethnography of European Traditional Cultures.Their Role and Perspectives in a Multicultural World. European Seminar – Proceedings, ed. E. Karpodini-Dimitriadi, Athens, Institute of Cultural Studies of Europe and the Mediterranean, 1995, σ. 130 – 134.
«Η τυποβαφική στον Ευρωπαϊκό χώρο. Συμβολή στην Ιστορία της Τεχνολογίας (17ος -19ος αιώνας)»,
«Θεατρολογικά. Μελετήματα για το λαϊκό θέατρο. Από το Κρητικό θέατρο στα δρώμενα της νεοελληνικής Αποκριάς».
«Αγροτική Παράδοση και Λαϊκή Τέχνη». Έκδοση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (ΥΠΕΠΘ)
Μέτρηση ελαίου, ελαιών και ελαιώνων».
«Το λάδι ως συντηρητικό των τροφίμων στην παραδοσιακή οικιακή οικονομία»,
Ωδή στην Ελιά / Ode to the Olive Tree
«Ο λαϊκός πολιτισμός στο σχολείο»,
«Ο παραδοσιακός πολιτισμός και ο σύγχρονος πολιτισμός», Τετράδια Πολιτισμού,
«Water management in Myths and Lengends of the Greek People»
Λαϊκός πολιτισμός και τοπική οικονομία. Η Αράχωβα
Λαϊκός πολιτισμός και τοπική ανάπτυξη, 2017 [ηλεκτρονική έκδοση στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Ε.Κ.Δ.Δ.Α
Λαϊκή ιατρική και ιατρική επιστήμη. Σχέσεις αμφίδρομες
Γεροντοκτονία: Χρόνος, ηλικίες, εμπειρία ισορροπίας στην διαχρονική πάλη των γενεών
Ανοίγει η συζήτηση για το μέλλον του παρελθόντος μας,
Λευκή Βίβλος, «Η Ελλάδα το 2040». Μελέτη θεματικής ομάδας εργασίας η Ελλάδα το 2040: Κοινωνία των πολιτών, περιβάλλον και κλιματική κρίση. Διαπιστώσεις και Προοπτικές.
Τέλος, Πως καταφέρνετε και συνδυάζετε την οικογενειακή ζωή με την ακαδημαϊκή σας πορεία;
Δεν είναι εύκολο, γιατί ο χρόνος δεν είναι δυστυχώς ελαστικός, αλλά όχι ακατόρθωτο ή επί το δραματικότερον ηρωικό. Έχω δύο παιδιά και πέντε εγγόνια και θα πω με παρρησία ότι αυτή είναι η μεγάλη μου δημιουργία και περιουσία. Η επιστήμη και η καριέρα εντάσσεται στη μικρή ή μεγάλη συνεισφορά του καθενός μας -και εγωιστικά- στον πολιτισμό. Όμως η πραγματική ζωή του καθενός μας βρίσκεται στην οικογένεια σ’ αυτό που αγγίζουμε, χαϊδεύουμε, αγαπάμε και μας χαροποιεί ή και μας πονάει. Δεν μπαίνουν ποτέ στην ίδια ζυγαριά.
Σεπτέμβριος 2021. Έκθεση «Στον καμβά της Ιστορίας». Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης, Οικία Αγγελικής Χατζημιχάλη. Εγκαίανια από την Πρόεδρο της Σημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου. (Μπροστά στην κεντημένη από το Λύκειο Ελληνίδων Βόλου «Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή»).
31-3-08 Συνέδριο για την παραδοσιακή μουσική και σύγχρονη δημιουργία – Συναυλία στο ΑΚΡΟΠΟΛ: Βράβευση Δόμνας Σαμίου και Χρόνη Αηδονίδη από το Κέντρο Λαογραφίας. Τα βραβεία παραδίδει η κ. Παπούλια (σύζυγος του Προέδρου της ΕΔ Καρόλου Παπούλια)
Από την Έκθεση «Οι Ακρίτες της Ευρώπης» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (16/4/2004).
