Ο πρώτος Πρύτανης του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ (ΕΑΠ) Μανώλης Κουτούζης μιλά στο “π” : ” Προσδοκάμε στην ανοικτότητα του ΕΑΠ”

Ο πρώτος Πρύτανης του ΕΑΠ Μανώλης Κουτούζης μιλάει στο «π» και στην δημοσιογράφο Ευτυχία Λαμπροπούλου για το τοπίο που διαμορφώνεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση,  τον ρόλο και τον σκοπό του ΕΑΠ, το ρόλο που θα διαδραματίσει το ΕΑΠ στο χάρτη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αλλά και την ενίσχυση της κουλτούρας για  δια βίου μάθησης μέσα από νέα εκπαιδευτικά προγράμματα. 

Κε Κουτούζη επί των ημερών σας το ΕΑΠ ανοίγει μία νέα σελίδα. Πως βλέπετε να διαμορφώνεται ο ρόλος του ΕΑΠ στο περιβάλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης;

Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο ανοίγει πλέον ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του. Με ημερομηνία σταθμό την 01.09.2024, το Ε.Α.Π. αυτοδιοικείται πλήρως και παίρνει την «τύχη του» στα ίδια του τα χέρια. Για τους ανθρώπους του Ε.Α.Π., οι οποίοι περίμεναν πάνω από 20 χρόνια τη στιγμή αυτή, το νέο κεφάλαιο του Ιδρύματος αποτελεί ταυτόχρονα ισχυρό κίνητρο για συστηματική και συντονισμένη δουλειά, για ανάπτυξη νέων ιδεών, για έναρξη νέων συνεργασιών, κυρίως όμως για την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός στρατηγικού σχεδίου το οποίο θα αναδεικνύει την μοναδικότητα και τα πλεονεκτήματα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και θα το καθιστά Πανεπιστήμιο πρώτης επιλογής, ανοικτό σε όλους! Με βάση τα παραπάνω, ο ρόλος του Ε.Α.Π. και παράλληλα το όραμά μας για το Ίδρυμα είναι η περεταίρω εδραίωσή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα και, γιατί όχι, στο εξωτερικό, η ενίσχυση του ακαδημαϊκού και ερευνητικού του προφίλ, η διεθνοποίηση και φυσικά η διατήρηση και η ενίσχυση της ανοικτότητάς του αλλά και του σημαντικού κοινωνικού του ρόλου. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο είναι το μοναδικό Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας το οποίο πρεσβεύει και ενισχύει το ιδεώδες της ανοικτής εκπαίδευσης για το οποίο θα αναφερθώ παρακάτω.

Σε αυτό το σημείο να επισημάνουμε πως μέχρι πρότινος το ΕΑΠ λειτουργούσε με διοικούσες Επιτροπές, τώρα πια δόθηκε η δυνατότητα αυτοδιοίκησης στο Πανεπιστήμιο. Μιλήστε μας για την σημερινή μορφή του ΕΑΠ με εσάς επικεφαλής και τους Αντιπρυτάνεις; 

Ξέρετε είναι λίγο οξύμωρο το γεγονός ότι είμαστε νέοι στις θέσεις της διοίκησης του Πανεπιστημίου, αλλά ταυτόχρονα είμαστε αρκετά «παλιοί» στο ίδιο το Πανεπιστήμιο. Όλα τα μέλη της διοίκησης έχουμε μεγάλη εμπειρία τόσο στις αρχές αλλά και τις διαδικασίες του Ιδρύματος. Προσωπικά, ξεκίνησα τη συνεργασία μου με το ΕΑΠ το 1998! Έτσι λοιπόν, θα έλεγα ότι το νέο σχήμα διοίκησης προέρχεται από το ΕΑΠ, σε αντίθεση με τα προηγούμενα σχήματα, γνωρίζει καλά τόσο τα ισχυρά μας σημεία όσο και τις αδυναμίες, γνωρίζει τους ανθρώπους, το φοιτητικό κοινό μας και είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την ευθύνη μας για την επόμενη μέρα του Ε.Α.Π. και να λογοδοτήσουμε για αυτή. Αυτή τη στιγμή, πρωταρχικός στόχος είναι η ομαλή έναρξη του ακαδημαϊκού μας έτους και είμαι βέβαιος ότι σε συνεργασία με το άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό μας θα το επιτύχουμε. 

Το ΕΑΠ, λόγω της ιδιαίτερης φύσης του, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πόλο προσέλκυσης ξενόγλωσσων φοιτητών. Τι είναι εκείνο που προσδοκάτε από το ΕΑΠ στην νέα εποχή; 

Ίσως είναι τετριμμένο αυτό που θα πω αλλά αυτό που προσδοκάμε για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο είναι ακαδημαϊκή, ερευνητική και υλικοτεχνική ανάπτυξή του. Αυτό που δεν είναι τετριμμένο όμως είναι το περιεχόμενο που δίνουμε στις έννοιες αυτές.  Οι θέσεις μας για την ακαδημαϊκή ανάπτυξη του Ιδρύματος είναι ενίσχυση της ανοικτότητας του Πανεπιστημίου, της ακαδημαϊκής αριστείας αλλά και της κουλτούρας ποιότητας η οποία πλέον μας χαρακτηρίζει. Σε αυτή την κατεύθυνση θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε νέα καινοτόμα προγράμματα σπουδών σε σύγχρονα αντικείμενα, και να ξαναδούμε με κριτική ματιά τα υπάρχοντα προγράμματα. Θα αναπτύξουμε ελκυστικά ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών για την προσέλκυση ξενόγλωσσων φοιτητών στην κοινότητά μας. Δεν σας κρύβω ότι στο μυαλό μου υπάρχει και η ελληνική ομογένεια στην οποία επίσης μπορούμε να στραφούμε.  Ξέρετε, το ΕΑΠ, λόγω της ιδιαίτερης φύσης του, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πόλο προσέλκυσης ξενόγλωσσων φοιτητών. Ήδη στο Ίδρυμα έχει ξεκινήσει η ανάπτυξη ενός νέου ξενόγλωσσου Πτυχιακού Προγράμματος Σπουδών με τίτλο Hellenic culture and nature το οποίο θεωρούμε ότι θα έχει μεγάλη απήχηση τόσο στους αλλοδαπούς φοιτητές όσο και στους Έλληνες της διασποράς,  τα Βαλκάνια αλλά και τα παρευξείνια κράτη. Όσον αφορά την ερευνητική ανάπτυξη του Ιδρύματος, στα άμεσα σχέδια μας είναι η ενίσχυσή της από ιδίους πόρους του ΕΑΠ, η διεκδίκηση νέου τεχνολογικού εξοπλισμού για τα εργαστήρια μέσω προσκλήσεων ΠΔΕ και η ενθάρρυνση των μεταπτυχιακών και διδακτορικών φοιτητών αλλά και των συνεργαζόμενων ερευνητών να προωθήσουν και να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους. Τέλος, σε επίπεδο υποδομών, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο θα ολοκληρώσει την ανέγερση νέου κτηρίου στις εγκαταστάσεις της Περιβόλας, ενώ προχωράμε άμεσα στην αγορά ενός εμβληματικού κτηρίου στο κέντρο της Πάτρας, το οποίο αναμένεται να ισχυροποιήσει τους διαχρονικούς δεσμούς του ΕΑΠ με τα δρώμενα και τους πολίτες της Πάτρας.  Αυτονόητη είναι και η βελτίωση και εκσυγχρονισμός των υπαρχόντων εγκαταστάσεων και ερευνητικών υποδομών.

Πως αντιλαμβάνεστε την έννοια εξωστρέφεια στο νέο μαθησιακό περιβάλλον; 

Προσωπικά θεωρώ ότι ένα εξωστρεφές μαθησιακό περιβάλλον δεν περιορίζεται μόνο στη διεθνοποίηση αλλά και στην εκπαιδευτική κουλτούρα που υιοθετεί το κάθε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Για εμένα, ένα εξωστρεφές μαθησιακό περιβάλλον ξεκινά από την υιοθέτηση φοιτητοκεντρικών συστημάτων μάθησης, την δημιουργία ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης σε όλους τους πολίτες, την ενίσχυση της δια βίου μάθησης μέσα από την ανάπτυξη νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την ευελιξία των σπουδών, τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα και τέλος τη διασύνδεση των αποφοίτων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Εξωστρέφεια είναι επίσης η παρουσία μας σε πολιτιστικές, αθλητικές και επιστημονικές δραστηριότητες και τέλος η συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, με κοινωνικούς εταίρους αλλά και όσους/ες υιοθετούν το όραμα ενός Ανοικτού, Καινοτόμου, Συμπεριληπτικού, Ποιοτικού Πανεπιστημίου. 

Η διά βίου μάθηση είναι μια αναγκαιότητα .Κάποτε η τριτοβάθμια εκπαίδευση ήταν συνυφασμένη με την αγορά εργασίας, πλέον τα δεδομένα έχουν αλλάξει και περνάμε στην διά βίου εκπαίδευση ισχύει αυτό ή είναι ένας μύθος που αιωρείται; 

Η σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας τα παρελθόντα χρόνια υπήρξε θα έλεγε κανείς ότι ήταν γραμμική και αυτονόητη. Οι απόφοιτοι των Πανεπιστημίων, συχνά έβρισκαν μόνιμη εργασία ανάλογη με το αντικείμενο σπουδών τους. Τα πανεπιστήμια λειτουργούσαν με αυτό ως δεδομένο και διαμόρφωναν τις πολιτικές τους με βάση αυτό. Ωστόσο, με τις συνεχείς αλλαγές στην τεχνολογία, την παγκοσμιοποίηση και τις αυξημένες και διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της σύγχρονης οικονομίας, τα δεδομένα έχουν αλλάξει σημαντικά.Η αγορά εργασίας πλέον είναι σημαντικά διαφοροποιημένη, δεν υπάρχουν οι «σταθερές» του παρελθόντος. Υπάρχει η απαίτηση για διαρκή αναβάθμιση και επικαιροποίηση γνώσεων και δεξιοτήτων (upskilling & reskilling). Οι δεξιότητες που θα είναι απαραίτητες σε μερικά χρόνια δεν είναι ακόμα γνωστές αλλά και επαγγέλματα που θα έχουν μεγάλη ζήτηση σε λίγα χρόνια μπορεί να μην είναι ακόμα γνωστά.Είναι λοιπόν προφανές ότι η διά βίου μάθηση είναι μια αναγκαιότητα. Όσο και αν διαφωνώ με τον ετεροπροσδιορισμό της εκπαίδευσης με αναφορές αποκλειστικά στην αγορά εργασίας, δεν μπορούμε να αγνοούμε τις νέες συνθήκες, ανάγκες και πιέσεις. Αυτό βέβαια κάθε άλλο παρά υποβαθμίζει τη βασική ακαδημαϊκή εκπαίδευση, αρκεί αυτή να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Ένας/μια απόφοιτος ενός Ανώτατου Ιδρύματος, εκτός από τη γνώση στο ειδικό αντικείμενό του έχει αποκτήσει και πολλές δεξιότητες και ικανότητες προσαρμογής, εμπέδωσης και εφαρμογής. Είναι πιο ευέλικτος/η στις αλλαγές, ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη άνεση στις μεταβολές και έχει αναπτύξει σύνθετη και κριτική σκέψη και ικανότητα. Αυτός/η είναι πλέον καλά προετοιμασμένος για να ενταχθεί στην «δια βίου» μάθηση είτε μέσω από της τυπικής είτε μέσω της μη τυπικής εκπαίδευσης. Θα έλεγα ότι η διά βίου μάθηση δεν είναι μύθος, αλλά μια βασική στρατηγική τόσο σε προσωπικό όσο και σε οργανωσιακό επίπεδο (βλ. Πανεπιστήμιο) για να ανταποκριθούμε στις σύγχρονες προκλήσεις της αγοράς εργασίας.

Πως σχολιάζετε το γεγονός πως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση υπάρχει πλέον εισχώρηση των ιδιωτικών Πανεπιστημίων;

Ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί κανείς εδώ και αρκετά χρόνια στη χώρα μας αναγνωρίζονται τίτλοι σπουδών από (ιδιωτικά) Πανεπιστήμια άλλων χωρών, αποκτούν επαγγελματικά δικαιώματα απόφοιτοι «παραρτημάτων» ξένων Πανεπιστημίων και γενικότερα έχει εδραιωθεί μια άναρχη κατάσταση που δημιουργούσε πολλές στρεβλώσεις. Αναμφίβολα αυτή η νέα κατάσταση με την «εισχώρηση» των μη κρατικών Πανεπιστημίων όπως λέτε, θα δημιουργήσει έντονες πιέσεις και ανακατατάξεις στον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας. Τα Πανεπιστήμια θα λειτουργούν πλέον σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον και ενδεχομένως να πρέπει να αναθεωρήσουν στρατηγικές αλλά και πρακτικές. Κατά τη γνώμη μου δύο είναι τα κρίσιμα σημεία. Τα κρατικά Πανεπιστήμια θα πρέπει να ενισχυθούν θεσμικά και οικονομικά για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα. Αυτό σημαίνει όμως και ορθολογισμό και αποτελεσματικότητα στη λειτουργία τους. Από την άλλη τα μη κρατικά Πανεπιστήμια θα πρέπει στην ουσία, και όχι στον τύπο, να πληρούν απαρέγκλιτα βασικές προϋποθέσεις ακαδημαϊκότητας και να ελέγχονται γι αυτές και να μην ακολουθήσουν «αγοραίες» πρακτικές που δυστυχώς συναντάμε σε άλλες χώρες. 

Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο είναι ένα Πανεπιστήμιο που εφαρμόζει στην πράξη το ιδεώδες της πρόσβασης στην εκπαίδευση για όλους! Χωρίς διακρίσεις, χωρίς εμπόδια και προκαταλήψεις. Μιλήστε μας λίγο για εσάς τι ήταν εκείνο το στοιχείο που έστρεψε το ενδιαφέρον σας προς τις ανθρωπιστικές επιστήμες; 

Εκτιμώ ότι αρχικά θα πρέπει να συνέβαλε το γεγονός ότι προέρχομαι από οικογένεια εκπαιδευτικών! Είναι πιθανό λοιπόν ο προσανατολισμός προς τις Επιστήμες της Αγωγής να ξεκίνησε πολύ νωρίς και ίσως ασυνείδητα. Εκτιμώ όμως ότι στη συνέχεια, οι σπουδές μου τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αγγλία, μάλλον επιβεβαίωσαν την αρχική κατεύθυνση και την έκαναν περισσότερο συνειδητή. Η εμπλοκή μου με το ΕΑΠ σίγουρα εμπλούτισε τις γνώσεις μου και με έκανε να εκτιμήσω ακόμα περισσότερο το πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών. Ξέρετε το ΕΑΠ έχει στον σκληρό πυρήνα του τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες και (επαν)εκτέθηκα σε αυτές από την αρχή της συνεργασίας μου με το Ίδρυμα.

Σε μία εποχή έντονα τεχνολογική και υλιστική επιτρέψτε μου να πω, οι ανθρωπιστικές επιστήμες λειτουργούν ως εξισορροπητικός παράγοντας στην πρόοδο των κοινωνιών; 

Είναι γεγονός ότι τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η τεχνολογική έξαρση που χαρακτηρίζει την σημερινή εποχή βελτιώνουν και διευκολύνουν σε μεγάλο βαθμό τη ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Όμως θα ήταν μεγάλο σφάλμα να θεωρηθεί ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν χάσει πια την αξία και την χρησιμότητά τους. Θα έλεγα ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι απαραίτητες στη διαμόρφωση των μελλοντικών πολιτών. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά Πανεπιστήμια στο εξωτερικό προσφέρουν πλέον συμπληρωματικά μαθήματα ή προγράμματα «δευτερεύουσας» ειδίκευσης (minor degrees) σε φοιτητές των λεγόμενων Θετικών και Οικονομικών Επιστημών. Οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, διευρύνουν τους ορίζοντες του νου, αναπτύσσουν ηθική, κουλτούρα, αισθητική, συμβάλλουν στη διαμόρφωση της κριτικής σκέψης και στοχασμού, βοηθούν στην κατανόηση του «πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος» αλλά και στην κατανόηση των ορίων της τεχνολογίας και των πιθανών αδιεξόδων του υλισμού που αναφέρετε στην ερώτησή σας. 

Τέλος, ίσως φαίνεται κοινότυπη ερώτηση αλλά επιτρέψτε μου να σας την απευθύνω ποια η διαφορά του ΕΑΠ σε σχέση με κάποιο άλλο Πανεπιστήμιο;

Θα ξεκινούσα με την έννοια της «ανοικτότητας» Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο είναι ένα Πανεπιστήμιο που εφαρμόζει στην πράξη το ιδεώδες της πρόσβασης στην εκπαίδευση για όλους! Χωρίς διακρίσεις, χωρίς εμπόδια και προκαταλήψεις. Στη συνέχεια πρέπει να αναφέρουμε τη μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, η οποία, θα πρέπει να σημειώσω ότι δεν είναι η εξ αποστάσεως διδασκαλία που εφαρμόστηκε στην περίοδο της Πανδημίας από τα συμβατικά Πανεπιστήμια. Επιτρέψτε μου να τονίσω ότι η μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι μια διαφορετική «παιδαγωγική» προσέγγιση. Βασίζεται στις έννοιες της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης του φοιτητή με το εκπαιδευτικό υλικό υπό την καθοδήγηση του Καθηγητή Συμβούλου. Όσο περίεργο και αν ακούγεται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση ο Καθηγητής είναι το Εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο ενθαρρύνει, παροτρύνει και διδάσκει τον κάθε φοιτητή, ενώ ο Καθηγητής περικλείει και εποπτεύει όλη αυτή τη μαθησιακή διεργασία. Σημειώνω ότι  διαμόρφωση κατάλληλου υλικού για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί έναν ολόκληρο ερευνητικό τομέα στον τομέα των επιστημών  της αγωγής. Στο ΕΑΠ έχουμε τεράστια τεχνογνωσία σε αυτόν τον τομέα. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση προϋπήρχε του διαδικτύου και της ευρείας χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κάνοντας χρήση του πιο πρόσφορου επικοινωνιακού μέσου της εκάστοτε εποχής, όχι αμιγώς για διδασκαλία αλλά κυρίως για ενίσχυση της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης. Επομένως οι διαφορές με τα συμβατικά πανεπιστήμια είναι θεμελιώδεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι κι εμείς δεν είμαστε δεσμευμένοι σε υψηλής ποιότητας διδακτικό και ερευνητικό έργο.

 

Who is Who 

 

Μανώλης Κουτούζης Πρύτανης ΕΑΠ: 

Είναι καθηγητής (Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων) και έχει διατελέσει  Κοσμήτορας στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Είναι πτυχιούχος του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος ΜΑ(Οργάνωση, Σχεδιασμός και Διοίκηση της Εκπαίδευσης) και Διδακτορικού Διπλώματος του Πανεπιστημίου του Reading. Με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright παρακολούθησε το σύντομο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα “Study of the United States Institute” στο University of Illinois (Chicago).

Το ερευνητικό του ενδιαφέρον εστιάζεται σε ζητήματα εκπαιδευτικής διοίκησης και ηγεσίας, της επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών καθώς και της ταυτότητας εκπαιδευτικών/εκπαιδευτών και στελεχών εκπαίδευσης. Έχει διατελέσει επιστημονικός υπεύθυνος προγραμμάτων που σχετίζονται με τα ζητήματα της εκπαιδευτικής πολιτικής, διοίκησης των εκπαιδευτικών μονάδων, επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών αλλά και ανάπτυξης δεξιοτήτων σε ενήλικες. Επίσης έχει διατελέσει εμπειρογνώμονας σε προγράμματα του ΟΟΣΑ.

Διδάσκει σε μεταπτυχιακά προγράμματα στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και το ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει διδάξει επίσης στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου καθώς και στο ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει συνεργαστεί με φορείς όπως το ΚΕΘΕΑ, Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών τον ΟΑΕΔ σε θέματα κοινωνικής ένταξης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

Ενώ έχει δημοσιεύσεις σε ελληνικά και του εξωτερικού επιστημονικά έντυπα. 

Αναδημοσίευση από το περιοδικό “πατρινόραμα” που κυκλοφορεί με διπλό εξώφυλλο από την 1η Ιανουαρίου 2025 στην Πάτρα και από 9 Ιανουαρίου 2025 σε όλη την Ελλάδα.