Η προηγούμενη τριετία ήταν για την χώρα μας αλλά και για όλο τον κόσμο μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από έντονα προβλήματα στον κοινωνικό ιστό ανάλογα με αυτά που παρατηρήθηκαν πριν από 70 χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου.
Υπάρχει η παλιά λαϊκή παροιμία ’’Υγεία μου, πλούτη μου’’. Τα τελευταία 3 χρόνια έγινε μια πραγματικότητα, που δυστυχώς γίνεται αντιληπτή με τραγικά αποτελέσματα.
Και η πραγματικότητα επιβεβαιώνεται με τα 6.500.000 θύματα από τον Covid-19 παγκοσμίως και υποδηλώνει μερικές ΛΑΘΟΣ επιλογές κρατών αλλά και παγκοσμίων οργανισμών στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, αντιμετώπισης της κρίσης.
Ποιες όμως ήταν οι επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία και τι εμπειρίες αποκομίσαμε στο λυκόφως αυτής της καταστροφής.
Κοινωνικές επιπτώσεις
Η ελληνική κοινωνία αλλά και η παγκόσμια κοινότητα βίωσε μια σειρά μέτρων που δεν είχαν ποτέ εφαρμοστεί τουλάχιστον τα τελευταία 50 χρόνια.
Ο κοινωνικός περιορισμός κατ’ οίκον (καραντίνα) και ο περιορισμός των μετακινήσεων επέδρασε ως ’’πολιτισμικό’’ σοκ ιδιαίτερα στις μικρότερες γενιές που είχαν αφομοιώσει ένα life style ζωής που τέθηκε σε περιορισμό.
Μια σημαντική παράμετρος του κοινωνικού ιστού που ήταν η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ δοκιμάστηκε θετικά και αρνητικά.
Στα θετικά αναφέρεται η καλύτερη ενασχόληση με τα παιδιά, ή κοινή προσέγγιση στην καθημερινότητα, ή ανάπτυξη συνεργασίας και συναισθηματικής επαναπροσέγγισης.
Στα αρνητικά παρατηρήθηκε η ανάδειξη των ’’διαφορών’’ μεταξύ των ζευγαριών η αύξηση της ενδο-οικογενειακής βίας, η φοβική αντιμετώπιση των ηλικιωμένων και των ομάδων υψηλού κινδύνου να νοσήσουν με covid.
Οι ανθρώπινες σχέσεις ενδο-οικογενειακά δοκιμάστηκαν και είχαμε μια αύξηση των διαζυγίων κατά 20% σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Αντίστοιχα η ’’καραντίνα’’ δημιούργησε νέες συνθήκες στην εργασία (κατ’ οίκον) και στην εκπαίδευση (διδασκαλία μέσω υπολογιστή) γεγονός που ήταν 2 κομβικά σημεία ’’τριβής’’ αφού πολλές φορές μέσα σε ένα χώρο 80-100 m2 θα έπρεπε μέσα από 1 ή 2 υπολογιστές κάποιοι να εργαστούν και κάποιοι να παρακολουθούν μαθήματα.
Η επίδραση αυτή φάνηκε και στις βαθμολογίες των πανελλαδικών εξετάσεων 2021 όπου είχαμε πτώση των βάσεων από 1000 μέχρι 3000 μονάδες.
Σήμερα η κοινωνία βρίσκεται σε αυτό που η κοινωνιολογία ονομάζει φαινόμενο ’’αποβάθρας’’ κατέβηκε από το τραίνο του φόβου, του αποκλεισμού, των κοινωνικών συμπιέσεων και ’’περιμένει’’ το επόμενο που θα έπρεπε σύμφωνα με τα αντίστοιχα φαινόμενα μετά τους παγκόσμιους πολέμους να είναι η κοινωνία της απελευθέρωσης (κακής ή καλής) της ανάπτυξης, του πολιτισμού και των σωστών ανθρώπινων σχέσεων.
Δυστυχώς εν αναμονή του ’’τραίνου’’, οι γεωπολιτικές εξελίξεις και τα ’’απόνερα’’ της κρίσης τουλάχιστον για την χώρα μας και την Ευρώπη δεν είναι ευοίωνα.
Οικονομικές επιπτώσεις
Η κρίση της πανδημίας και οι αναγκαστικές αλλαγές στον κοινωνικό ιστό λόγω της ανεπάρκειας των υγειονομικών συστημάτων να αντέξουν στην ’’πίεση’’ που προκλήθηκε από τη λοίμωξη covid-19, έφερε και μια σειρά οικονομικών μέτρων.
Κατ’ αρχήν υπήρξε μια αλλαγή στο μοντέλο διακυβέρνησης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με μια ’’φυγοκεντρική’’ τάση μετατόπισης των αποφάσεων στις Εθνικές κυβερνήσεις.
Η ανάγκη για διάσωση της κοινωνικής συνοχής και διάσωσης των θέσεων εργασίας οδήγησε σε μια ’’χαλάρωση’’ του τραπεζικού ιερατείου παγκοσμίως. Αναστέλλοντας μνημονιακές υποχρεώσεις ενώ δόθηκε η ελευθερία στην πολιτική βούληση την εθνικών κυβερνήσεων να διατηρήσουν ζωντανή την οικονομία μέσω ΕΠΙΔΟΜΑΤΙΚΩΝ παροχών η δανειοδότησης χωρίς επιστροφή και χωρίς το άγχος των μνημονιακού περιορισμού.
Σε πρώτη ανάγνωση η προσέγγιση αυτή έχει μια ΘΕΤΙΚΗ παράμετρο αλλά η μετατόπιση των χρεών χωρίς συνολική ρύθμιση είναι ένα ΜΕΙΖΟΝ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ζήτημα που υποθήκευει τις μελλοντικές γενιές και το ασφαλιστικό σύστημα. Η χώρα μας για παράδειγμα πληρώνει ετησίως 14 δις ευρώ για συντάξεις ενώ από το 2032 επανέρχεται το τοκοχρεολύσιο των μνημονιακών απαιτήσεων και χρειάζονται άλλα 14 δις ετησίως. Καταλαβαίνει κανείς πόσο ΕΠΕΙΓΟΝ είναι το πρόβλημα, για να βρεθεί λύση.
Μια άλλη παράμετρος με οικονομικές συνέπιες είναι η αλλαγή του εργασιακού μοντέλου με την τηλεργασία, η οποία έδωσε ώθηση στην αύξηση της ανεργίας ιδιαίτερα σε άτομα 55 ετών plus, η πλειοψηφία των οποίων δεν ήταν εξοικειωμένη και ’’φιλική’’ με την χρήση των Η/Υ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πολλές από τις τράπεζες έκλεισαν υποκαταστήματα και έθεσαν σε εθελουσία έξοδο προσωπικό αφού μεγάλος κύκλος συναλλαγών πέρασε στην χρήση ΑΤΜ ή e-banking.
Η εστίαση επίσης και ο τουρισμός (η βαρεία βιομηχανία της χώρας μας) επλήγει και η ανάκαμψη στα πριν του 2019 επίπεδα δεν θα συντελεστεί νωρίτερα από το 2025.
Σε όλο αυτό το πλαίσιο μετά την πανδημία ήρθε και η επισιτιστική και ενεργειακή κρίση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία που αύξησε τις πιέσεις στη καθημερινότητα ανεβάζοντας τα επίπεδα του πληθωρισμού μεγαλύτερα από αυτά των επίπεδων της τελευταίας 20ετίας.
Υγειονομικές επιπτώσεις
Μια σημαντική διαπίστωση μέσα από την εκτίμηση κοινωνική και οικονομική της πανδημίας είναι ότι για πρώτη φορά ή ΥΓΕΙΑ λειτουργεί ως οικονομικός παράγων που επεμβαίνει στα μικρό και μακρό οικονομική οφέλη της παγκοσμίας κατάστασης. Η αναστολή πολλών δραστηριοτήτων και οικονομικών συμφωνιών στον τουρισμό, την εστίαση, τις μεταφορές προκαλεί επιβράδυνση στους ρυθμούς ανάπτυξης και θέτει σε ΚΡΙΣΗ το οικονομικό μοντέλο της καπιταλιστικής οικονομίας.
Το γεγονός αυτό ΑΝΑΓΚΑΖΕΙ να χαθεί η Ταξική διάκριση αφού η πανδημία είναι ΑΤΑΞΙΚΗ και διαταξική και αυτό προκαλεί πίεση στα συστήματα υγείας. Ασθενείς οικονομικά ευάλωτοι προκαλούν και αποτελούν εστίες επαναλοίμωξης που προσβάλλουν αδιακρίτως και τους οικονομικά πιο εύρωστούς.
Βέβαια η αντίδραση των πολιτικών υγείας στη χώρα μας είναι ουσιαστικά επαρκής (διπλασιασμός κλινών ΜΕΘ από 650 στην προ-Covid εποχή σε 1500 σήμερα, αλλά επιστημονικά αίολες αφού η θνητότητα στις ΜΕΘ επαρχιακών νοσοκομείων υπερβαίνει σε μερικές περιπτώσεις το 80% (Αγρίνιο, Πύργος) έναντι των ποσοστών στα μεγάλα αστικά κέντρα 20-30%.
Το γεγονός αυτό οφείλεται στην ανεπαρκή στελέχωση και στην επιστημονική επάρκεια των υπηρετούντων ιατρών και νοσηλευτών.
Είναι γνωστό ότι η εξειδίκευση ενός ιατρού στην ΜΕΘ απαιτεί 2 με 3 χρόνια εκπαίδευση μετά την βασική ειδικότητα, ενώ η εκπαίδευση ενός νοσηλευτή στην ΜΕΘ απαιτεί 6 με 8 μήνες συνεχούς επιμόρφωσης.
Η προσπάθεια κάλυψης, ΠΟΣΟΤΙΚΑ, των αναγκών με αποσπάσεις, μετακινήσεις, επείγουσες προσλήψεις συμβασιούχων είναι προς την κατεύθυνση της ’’ευκαιριακής’’ επίλυσης και όχι ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ λύσης.
Συμπερασματικά
Στην Covid εποχή υπήρξε η μετακίνηση της λήψης των αποφάσεων από το παγκόσμιο τραπεζικό οικονομικό σύστημα στις εθνικές κυβερνήσεις.
Το θετικό αυτής της προοπτικής ήταν η απελευθέρωση των ευρωπαϊκών χωρών του νότου, από μνημόνια και οικονομικούς περιορισμούς αφού τα PIGS (Portugal, Italy, Greece, Spain) του νότου ’’πεθαίνουν’’ με την ίδια συχνότητα και των ’’Φασιανών’’ του Βορρά (Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία, Δανία).
Θα πρέπει επίσης να προσεχθεί ο εθνικός ’’εμβολιαστικός ρατσισμός’’. Σε παγκόσμιο επίπεδο η Αφρική δεν έχει ουσιαστικά ολοκληρώσει την 2η δόση.
Σε εθνικό επίπεδο οι ομάδες ανέργων, φυλακισμένων, οικονομικών μεταναστών, προσφυγών έχουν ελλειπή κάλυψη και αποτελούν εστίες ’’αναμόλυνσης’’.
Μια σειρά αλλαγές στην εργασία, εκπαίδευση, διασκέδαση θα επιφέρουν σε βάθος χρόνου σημαντικές ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στην ψυχοσύνθεση του ατόμου όπου θα φέρουν στην επιφάνεια εγωιστικές και καταθλιπτικές συμπεριφορές, θα αυξήσουν την εγκληματικότητα, την ανεργία ιδιαίτερα στις ηλικίες μεγαλύτερες των 55, ενώ θα υπάρξει ένα μετά-Covid σύνδρομο ανάλογο με αυτό που έπληξε των πλανήτη μετά το τέλος του Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια να ’’ξανά κερδίσουμε’’ την χαμένη ζωή με αύξηση της κατανάλωσης, της προσπάθεια αμφισβήτησης των κεκτημένων, και μια συναισθηματική χαλαρότητα.
Τελειώνοντας και με αφορμή του διχασμό της κοινωνίας που έφερε ο εμβολιασμός κατά την Covid περίοδο δυστυχώς αποτελεί και αυτό φαινόμενο κοινωνικής συμπεριφοράς.
Ανέκαθεν η κοινωνική συνιστώσα της ιστορίας έδειξε ότι όλοι οι πολιτισμοί κατέρρευσαν μέσα σε τραγικές ώδινες χωρίς οι διεφθαρμένες κοινωνικές δομές να το αντιληφθούν και να είναι έτοιμες να το αντικαταστήσουν με κάτι καλύτερο.
Οι διαχρονικοί φόβοι που εμφανίστηκαν με την πανδημία αλλά ΥΠΑΡΧΟΥΝ από ύπαρξης του ανθρώπινου είδους είναι
- Φυσική ανθρώπινη επιβίωση
- Αποφυγή της βίαιης δράσης της αρρώστιας
- Ο μεταφυσικός φόβος δηλαδή θάνατος.
Για να τους καταπνίξει ο ανθρώπινος νους αυτούς τους φόβους δημιούργησε την ΕΠΙΣΤΗΜΗ και την ΘΕΟΛΟΓΙΑ.
Η κοινωνική όμως συνείδηση δημιούργησε και την ΑΓΥΡΤΕΙΑ επιστημονική ή Θρησκευτική για να μπορεί να ερμηνεύσει η παρερμηνεύσει τα φαινόμενα. Ο σημερινός διχασμός είναι αποτέλεσμα επιστημονικής αγυρτείας ’’Έθεν κακείθεν’’.
ΣΠΗΛΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ MD, PhD, FASPSM.
Χειρουργός-Ογκολόγος
Διευθυντής Δ΄ Χειρουργικής Κλινικής-Ογκολογίας
Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο Θεσσαλονίκης
Διαβάστε την άποψη του Ιωάννη Σπηλιώτη του Χειρουργού- Ογκολόγου στο περιοδικό “πατρινόραμα-Hellenic” που κυκλοφορεί στα περίπτερα όλης της χώρας.
