Συνέντευξη στην Ευτυχία Λαμπροπούλου
Πρόσφατα στις 19 Ιουνίου, πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών ένα αφιέρωμα στο έργο σας από το περιοδικό “Πατρινόραμα – Hellenic”, σε συνεργασία με το Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού και υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου. Τι αποκομίσατε από αυτή την εμπειρία;
Ήταν μια ξεχωριστή εκδήλωση με ιδιαίτερη φιλοσοφία στην οργάνωσή της. Με αφορμή το αφιέρωμα στην ποίησή μου και τη μελοποίησή της, στόχευσε να αναδειχτεί ένα μέρος του καλλιτεχνικού δυναμικού της Πάτρας στα εικαστικά, τη μουσική και τη φωτογραφία. Από τη μία, δόθηκε σε μένα η ευκαιρία να μοιραστώ με τους συμπολίτες μου τις σκέψεις και τις σιωπές μου. Από την άλλη, οι εικαστικοί, που φιλοτέχνησαν πάνω σε σχολικούς πίνακες τις εμπνεύσεις τους για το ταξίδι ως περιπέτεια συναισθημάτων, όπως αποτυπώθηκαν στο λεύκωμα “Οδίτης” από το Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού, απάγγειλαν μπροστά στα έργα τους τα ποιήματά μου, που περιέχονται σε αυτή την έκδοση, με διακριτική ευαισθησία.
Νιώθω μεγάλη ικανοποίηση από τη συνεργασία μου με το περιοδικό, τους δημιουργούς και το Πανεπιστήμιο. Θέλω να επισημάνω την περιεκτική εισήγηση της Μαρίας Αργυροπούλου, την εξαιρετική απόδοση των τραγουδιών μου από τη Δάφνη Ζουρνατζή, τον Νίκο Μπαλή και τους μουσικούς, τις υπέροχες φωτογραφίες της Μαρίας Κοσσυφίδου και τη δωρεάν διάθεση του λευκώματος “Οδίτης” σε όσους παραβρέθηκαν στην εκδήλωση. Τους ευχαριστώ όλους μέσα από τη καρδιά μου.
Απονομή του βραβείου της Ακαδημίας Αθηνών στον Διονύση Καρατζά από τον Πρόεδρο Κωνσταντίνο Στεφανή. (2006).
Ποια ανάγκη σάς οδήγησε να ασχοληθείτε με την ποίηση και πώς προέκυψε να γράψετε στίχους για τραγούδια;
Από μικρός είχα περιέργεια έκπληξης που μου πρόσφεραν οι λέξεις. Για παράδειγμα, έλεγα θάλασσα και άκουγα κύματα ή έβλεπα ουρανό. Έλεγα αγάπη και μέσα μου γεννιούνταν ονόματα πόνου , χαράς, αλήθειας. Στην ποίηση, συνεπώς, οδηγήθηκα από επιθυμία, που μου έγινε ανάγκη, να γνωρίσω τον κόσμο που με περιβάλλει και με περιέχει. Αλλιώς, να βρίσκω συγγένεια στη φύση, τα πράγματα και τους ανθρώπους. Όλα αυτά τα χρόνια προσπαθώ να εκφράσω στα ποιήματά μου στιγμές φωτός στο σκοτάδι που έχουμε μέσα μας και το ομολογούν τα λάθη και τα πάθη μας.
Οι στίχοι για τραγούδια προέκυψαν όταν, μετά τη μελοποίηση ποιημάτων μου από τον Μίκη Θεοδωράκη, με έπεισαν συνθέτες, με πρώτον τον σπουδαίο Γιώργο Ανδρέου, να δοκιμάσω. Ωστόσο, το τραγούδι μού χαρίστηκε. Την ποίηση τη διεκδικώ διαρκώς.
Με τον Θάνο Μικρούτσικο στην Παλαιά Βουλή, Αθήνα (2005)
Τί δώρα σάς χάρισε η ποίηση και η μελοποίησή σας;
Αξιώθηκα να συνδεθώ φιλικά και να συνεργαστώ με μεγάλους δημιουργούς της γραφής (Οδυσσέας Ελύτης, Κική Δημουλά, Μάνος Ελευθερίου, κ.ά.), της μουσικής (Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιώργος Ανδρέου, Γιώργος Καζαντζής κ.ά.), της ζωγραφικής ( Μάριος Σπηλιόπουλος, Χέρμαν Μπλάουτ, Γιάννης Μέντζικωφ, Χρήστος Σαρακατσιάνος, κ.ά.). Ιδιαίτερα τιμώ τους συμπολίτες μου καλλιτέχνες Γιώργο Αθανασακόπουλο, Νίκο Μπαλή, Γιώργο Δίπλα, Γιάννη Γερογιάννη, Δέσποινα Κριμπά, Μαρία Ρούτση, Δάφνη Ζουρνατζή, Δώρα Πετρίδη, τους αείμνηστους Θανάση Τσιπινάκη, Διονύση Γερολυμάτο, Στάθη Χρυσικόπουλο.
Από όλους έχω κερδίσει σοβαρότητα και σοφία, ευγένεια και σεμνότητα, ειλικρίνεια, χιούμορ και, κυρίως, πίστη στις πολύχρωμες σημασίες των λέξεων και μνήμη ατομικής δράσης και συλλογικής ευθύνης.
Με τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη με την Μυρτώ στην Πάτρα (1989)
Υπηρετήσατε στην εκπαίδευση ως φιλόλογος καθηγητής σε Λύκεια της Πάτρας. Ο χώρος του σχολείου προσφέρει ερεθίσματα για έμπνευση;
Όταν έχεις ανοιχτή την ψυχή σου, μπορείς να νιώσεις ποιητικά οπουδήποτε. Το σχολείο, ως χώρος πράξης ανάμεσα σε ανθρώπους, δίνει πολλά ερεθίσματα για έμπνευση. Ο δάσκαλος προκαλείται διαρκώς από την απρόβλεπτη ηλικία των μαθητών, την αυθάδη αθωότητά τους, τη δροσερή περιέργειά τους και τη φρεσκάδα των ονείρων τους.
Δεν είναι, όμως, πάντοτε ορατά αυτά, αφού συχνά στο σχολείο κυριαρχεί καταπιεστικά η λογικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος και, πάντως, το άγχος της επίδοσης στερεί τον αυθορμητισμό.
Πιστεύετε ότι τα ολιγόστιχα ποιήματα καταφέρνουν να εκφράζουν, με ολοκληρωμένο τρόπο, συναισθήματα και σκέψεις;
Στην ποίηση το ζητούμενο δεν είναι το μέγεθος και η ποσότητα, αλλά η αφαίρεση και ταυτόχρονα η πύκνωση των νοημάτων, χωρίς να χάνεται ο πυρήνας της έμπνευσης, και, βέβαια, η ένταση του λόγου και των σχημάτων του.
Στόχος της ποίησης δεν είναι η απόδειξη και η πειθώ, αλλά η συν-κίνηση και η μέθεξη.
Στόχος της ποίησης δεν είναι η απόδειξη , αλλά η μέθεξη
Θα χαρακτηρίζατε την ποίησή σας και πολιτική;
Κάθε δράση, πράξη ή δημόσια έκφραση γνώμης χαρακτηρίζονται πολιτικές, στον βαθμό που δημιουργούν συναντήσεις σκέψεων, ιδεών και συναισθημάτων και διαμορφώνουν ενεργούς πολίτες. Τέτοιον ρόλο παίζει και η τέχνη.
Η ποίηση, συγκεκριμένα, με τη δύναμη της μεταφοράς της εικόνας και των λεκτικών συμβόλων, φωτίζει πλαγίως συμπεριφορές, κοινωνικές αξίες και στάσεις ζωής από τον έρωτα μέχρι τον σεβασμό της διαφορετικότητας, από την προσωπική ελευθερία μέχρι την αλληλεγγύη και τη συμπόρευση στη ζωή με ωριμότητα θάρρους.
Θα χαρακτήριζα, λοιπόν, την ποίηση μου και πολιτική με την ευρεία έννοια που περιέγραψα.
Για έναν δημιουργό είναι πλεονέκτημα ή μειονέκτημα να ζει στην επαρχία;
Αν δούμε την επαρχία ως τόπο μόνιμης εγκατάστασης και δράσης , το να ζει ένας δημιουργός σε αυτήν είναι πλεονέκτημα, αφού του εξασφαλίζει μεγαλύτερη επαφή με τη φύση, προσωπικό χρόνο ψυχής και άνεση καθημερινής συναναστροφής με φίλους και γνωστούς. Άλλωστε , το πνεύμα και η δημιουργία δεν γνωρίζουν επαρχίες και πρωτεύουσες. (Ωστόσο, εδώ μπαίνει η παράμετρος του επαρχιωτισμού, της νοοτροπίας δηλαδή να υπερεκτιμάται ο “πρωτευουσιάνος” και να υποτιμάται ο “ντόπιος”).
Αν δούμε, όμως, την επαρχία ως χώρο με δυνατότητα δημοσιοποίησης του έργου, είναι μειονέκτημα, αφού σαφώς υστερεί σε σχέση με το κέντρο σε υποδομές και οργανωμένα δίκτυα προβολής και ο δημιουργός γεύεται συχνά την πικρία της αδυναμίας έκδοσης και κυκλοφορίας του έργου του.
Πάντως, το ίδιο το έργο μπορεί να είναι αληθινό και εντός και εκτός διοικητικών, διαφημιστικών και οικονομικών συνόρων και συνθηκών.
Πώς ένας ποιητής αντιμετωπίζει την πεζή καθημερινότητα;
Ο ποιητής αντιμετωπίζει την καθημερινότητα όπως κάθε πολίτης. Όχι όμως με την απάθεια και την αδιαφορία του συμβιβασμένου, αλλά με τη συνείδηση και ευθύνη του ενεργού πολίτη. Αγωνιά για τη βαναυσότητα της παγκοσμιοποίησης και τη σκληρότητα της κάθε γραφειοκρατίας και αγωνίζεται με αξιοπρέπεια όχι για να κάνει ρεπορτάζ ή συγχορδία σε λόγους παθών, αλλά για να μεταδώσει φως σε έργα πάθους που αντιμάχονται τον μεσσιανισμό, τον λαϊκισμό, τον ατομικισμό και τον παρασιτισμό.
Τελικά η ποίηση δεν λειτουργεί ηρεμιστικά για να ξεχνιόμαστε, αλλά διεγερτικά για να μην ξεχνάμε και για να δοκιμάζουμε αλήθειες.
Who is who
Ο Διονύσης Καρατζάς γεννήθηκε το 1950 στην Πάτρα, στην οποία ζει και εργάστηκε ως φιλόλογος καθηγητής. Από το 1972 έχει εκδώσει 16 ποιητικές συλλογές.
Η συλλογή του “Απ’ το μισό παράθυρο” βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (2006). Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ενώ έχουν κυκλοφορήσει 5 ανθολογίες της ποίησής του.
Ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί, και απαρτίζουν κύκλους τραγουδιών, από τους Μίκη Θεοδωράκη (4 κύκλοι), Ηλία Ανδριόπουλο, Γιώργο Ανδρέου, Γιάννη Γερογιάννη, Γιώργο Αθανασακόπουλο, Πέτρο Σατραζάνη, Νίκο Μπαλή κ.ά.
Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε ποιητικές συναντήσεις στη Γαλλία και τη Γερμανία. Έχει γράψει κείμενα και σχόλια σε φωτογραφικά λευκώματα του Δημήτρη Ταλιάνη.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του Διονύση Καρατζά στο περιοδικό “πατρινόραμα-Hellenic” που κυκλοφορεί στα περίπτερα όλης της χώρας.
