Ο διεθνούς φήμης παιδοκαρδιοχειρουργός Γεώργιος Σαρρής μιλάει στο περιοδικό Patrinorma και στη Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
Ο Γεώργιος Σαρρής είναι ένας από τους κορυφαίους Έλληνες παιδοκαρδιοχειρούργους διεθνούς ακτινοβολίας, που διευθύνει σπουδαία προγράμματα, τα οποία σώζουν τις ζωές των παιδιών , που πάσχουν από συγγενή καρδιοπάθεια και όχι μόνο.
Για τον Dr. Γεώργιο Σαρρή ο λόγος, με το πολύ βαρύ βιογραφικό και τις λαμπρές περγαμηνές από το Harvard και το Stanford.
Θήτευσε δίπλα στον Norman Shamwa τον αποκαλούμενο και ως «πατέρα των καρδιακών μεταμοσχεύσεων», τον πρώτο που πραγματοποίησε μεταμόσχευση καρδιάς στις ΗΠΑ.
Εργάστηκε στο Emory και στην ClevelandClinic και όμως το όραμα και η αγάπη για την Ελλάδα τον οδήγησαν πίσω στην πατρίδα, όπου ανέλαβε την οργάνωση και διεύθυνση του παιδοκαρδιοχειρουργικού προγράμματος στο Ωνάσειο.
Από τότε έχουν περάσει αρκετά χρόνια έρευνας και προσφοράς κατά τα οποία ο παιδο»καρδιοχειρουργός Γεώργιος Σαρρής επέτυχε σπουδαία πράγματα στον τομέα του και ξεχώρισε .
Πριν λίγα χρόνια βραβεύθηκε για το «Heart Print Project» μια επαναστατική τεχνική τρισδιάστατης εκτύπωσης καρδιάς για την προσομοίωση της εγχείρισης ελαχιστοποιώντας έτσι τους κινδύνους για τους μικρούς του ασθενείς.
Σήμερα είναι ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Παιδοκαρδιοχειρουργικής Εταιρείας (European Congenital Heart Surgeons Association – ECHSA) και επικεφαλής της Επιτροπής Συγγενών Καρδιοπαθειών Παίδων και Ενηλίκων, που συγκροτήθηκε με εντολή του Υπουργείου Υγείας με στόχο τον εκσυγχρονισμό των παιδοκαρδιοχειρουργικών Κέντρων στην Ελλάδα και τη λειτουργία τους στα διεθνή πρότυπα.
Τα άριστα χειρουργικά αποτελέσματα του κ. Σαρρή έχουν πιστοποιηθεί σε τακτική βάση από την Ευρωπαϊκή Παιδοκαρδιοχειρουργική Εταιρεία.
Ταυτόχρονα όμως, είναι και εξαιρετικά σεμνός ως άνθρωπος, κάτι που αποδεικνύει και καταδεικνύει ταυτόχρονα το μεγαλείο της ψυχής του .
Ο κ. Σαρρής παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στο Patrinorama Magazine, αφού είχε μόλις ολοκληρώσει ένα ακόμη δύσκολο χειρουργείο. Στη διάρκειά της αναφέρθηκε στο έργο που έχει παραχθεί ως σήμερα και τις προσδοκίες για το μέλλον, ενώ έκανε και μια αναδρομή στο παρελθόν, εξιστορώντας την προσωπική του πορεία και ξετυλίγοντας το όραμά του…
Χρόνια τώρα κε. Σαρρή δίνετε ζωή στα παιδιά, που πάσχουν από συγγενή καρδιοπάθεια, με την σωστή χειρουργική θεραπεία , που τα υποβάλετε και αποκαθίσταται η υγεία τους. Πόσα παιδιά γεννιούνται κάθε χρόνο στη χώρα μας με αυτή την πάθηση;
Το ποσοστό εμφάνισης συγγενών καρδιοπαθειών διεθνώς κυμαίνεται περίπου από 0.8 με 1% των γεννήσεων. Έτσι, ενώ δυστυχώς δεν υπάρχει στην χώρα μας επίσημα οργανωμένη καταγραφή των συγγενών καρδιοπαθειών, πράγμα που πολλές φορές έχουμε εισηγηθεί θεσμικά στο Υπουργείο, μπορούμε μόνο να πούμε κατ’ εκτίμηση ότι, κάθε χρόνο, στην Ελλάδα πρέπει να γεννιούνται περίπου 800 παιδιά με συγγενείς καρδιοπάθειες. Από αυτά, περίπου το 1/4 πάσχουν από πολύ σοβαρές παθήσεις που δημιουργούν αμέσως συμπτώματα, όπως η μετάθεση των μεγάλων αγγείων ή ο αρτηριακός κορμός, και αυτά χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση είτε άμεσα στην νεογνική ή στην πρώιμη βρεφική ηλικία. Περίπου το 50% των παθήσεων είναι λιγότερο σοβαρές, μπορεί να διαφύγουν τον νεογνικό έλεγχο και ανακαλύπτονται αργότερα, όταν δημιουργήσουν συμπτώματα ή στα πλαίσια διερεύνησης κάποιου καρδιακού «φυσήματος». Αυτές οι λιγότερο επικίνδυνες βλάβες μπορούν να διορθωθούν αργότερα, στην παιδική ηλικία. Κάποιες πάλι παθήσεις είναι πολύ ήπιες και χρειάζονται μόνο παρακολούθηση, ενώ μερικές μπορεί και να αυτοϊαθούν, όπως για παράδειγμα μια μικρή μεσοκοιλιακή επικοινωνία, που μπορεί να κλείσει μόνη της. Από την άλλη πλευρά, κάποια παιδιά θα χρειαστούν, μετά την αρχική διόρθωση, να ξανα-χειρουργηθούν στο μέλλον, ενώ πολλές φορές εμφανίζονται και ενήλικες με συγγενείς καρδιοπάθειες που δεν είχαν παρουσιάσει προηγουμένως συμπτώματα ή και είναι ακόμα ασυμπτωματικοί, και που το πρόβλημά τους αποκαλύπτεται στα πλαίσια κάποιας προληπτικής εξέτασης.
Υπάρχει κίνδυνος θνησιμότητας κατά την επέμβαση και πώς μπορεί να αποφευχθεί;
Είναι αυτονόητο ότι καμία επέμβαση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με μηδενικό κίνδυνο, ιδιαίτερα σοβαρές παθήσεις που απαιτούν εγχειρήσεις ανοιχτής καρδιάς για την αντιμετώπιση συγγενών καρδιοπαθειών. Ο χειρουργικός κίνδυνος φυσικά εξαρτάται από την βαρύτητα της πάθησης και την κλινική κατάσταση του ασθενούς. Συνολικά πρέπει να πούμε ότι η τεράστια πρόοδος της παιδοκαρδιοχειρουργικής έχει περιορίσει τον χειρουργικό κίνδυνο σε πολύ μικρά ποσοστά για τις περισσότερες παθήσεις.
Χρέος του παιδοκαρδιοχειρουργού είναι σε κάθε περίπτωση να ελαχιστοποιήσει τον χειρουργικό κίνδυνο για την ζωή του ασθενούς και για σοβαρές επιπλοκές, και συγχρόνως να μεγιστοποιήσει το όφελος για τον ασθενή. Στοχεύουμε πάντα στην καλλίτερη δυνατή προοπτική για φυσιολογική διάρκεια και ποιότητα ζωής, με κατά το δυνατόν μηδενικές ή ελάχιστες ανάγκες επανεπεμβάσεων.
Για να επιτευχθεί βέβαια αυτός ο στόχος απαιτείται προσεκτική και λεπτομερής τεκμηρίωση της διάγνωσης, κατάλληλη προετοιμασία του ασθενούς, διαμόρφωση της καλλίτερης δυνατής και εξατομικευμένης στον ασθενή στρατηγική αντιμετώπισης, επιλέγοντας την περισσότερο κατάλληλη εγχείρησης στον κατάλληλο χρόνο. Η θετική έκβαση της επέμβασης απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις, εμπειρία, και δεξιότητες, όχι μόνο του χειρουργού, αλλά και όλης της εξειδικευμένης ομάδας του που πρέπει να συνεργάζεται άψογα και συμπεριλαμβάνει καρδιολόγους, αναισθησιολόγους, τεχνικούς εξωσωματικής κυκλοφορίας, νοσηλευτές, εντατικολόγους, αλλά και συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων, όποτε χρειάζεται.
Φυσικά, οι επεμβάσεις πρέπει να πραγματοποιούνται σε εξειδικευμένα κέντρα που διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή, δηλαδή τόσο την εξειδικευμένη ομάδα όσο και την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή. Επιπλέον, τα εξειδικευμένα κέντρα πρέπει να υιοθετούν όλες τις επιστημονικά ενδεδειγμένες λειτουργικές διαδικασίες που εξασφαλίζουν, κατά το δυνατόν, την απαραίτητη ποιότητα των σύμπλοκων ιατρικών υπηρεσιών που απαιτούν και δικαιούνται τα παιδιά και οι ενήλικες με συγγενείς καρδιοπάθειες.
Πού οφείλονται κύριε καθηγητά τα καρδιολογικά προβλήματα των παιδιών και πόσο συχνά είναι αυτά;
Τα περισσότερα καρδιολογικά προβλήματα των παιδιών είναι συγγενείς καρδιοπάθειες, όρος που δεν υποδηλώνει κληρονομικότητα, αλλά ότι οι παθήσεις αυτές υπάρχουν κατά την γέννηση, είναι εκ γενετής. Ενώ αρκετές έχουν κληρονομικό υπόβαθρο και συναπαντώνται, μαζί με άλλες συγγενείς βλάβες σε άλλα όργανα, στα πλαίσια συνδρόμων, όπως είναι το Σύνδρομο Down (που ως γνωστό είναι κληρονομούμενη χρωματοσωμιακή ανωμαλία , Τρισωμία 21), οι περισσότερες συγγενείς καρδιοπάθειες είναι αποτέλεσμα τυχαίων σφαλμάτων στην πρώϊμη εμβρυολογική ανάπτυξη. Ελάχιστες συγγενείς καρδιοπάθειες μπορεί να συνδέονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως λοιμώξεις κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης (τοξοπλάσμωση, μεγαλοκυτταροϊός) ή με έκθεση της μητέρας σε τοξικές ουσίες (π.χ., μητρικός αλκοολισμός). Σήμερα, οι εξελίξεις στην μοριακή βιολογία και οι δυνατότητες ελέγχου του γονιδιώματος οδηγούν συνεχώς σε αποκαλύψεις προηγούμενα κάποιου άγνωστου γενετικού υποβάθρου, κληρονομούμενου ή και επίκτητης μετάλλαξης) σε ολοένα περισσότερες συγγενείς καρδιοπάθειες. Βέβαια, υπάρχουν και καρδιοπάθειες στα παιδιά που είναι επίκτητες, εμφανίζονται δηλαδή σε προηγούμενα εκ κατασκευής φυσιολογικές καρδιές, όπως π.χ. η σχεδόν εξαφανισμένη πλέον στη χώρα μας καρδιοπάθεια από ρευματικό πυρετό, ή, οι ιογενείς μυοκαρδιοπάθειες.
Αληθεύει ότι τα δημόσια καρδιοχειρουργικά κέντρα δεν καλύπτουν τη νοσηλεία και τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι σύνθετη: Ο ετήσιος αριθμός των παιδοκαρδιοχειρουργικών περιστατικών στην Ελλάδα, δεν είναι αντικειμενικά τεκμηριωμένος διότι, όπως προανέφερα, η πολιτεία δεν έχει ακόμα εφαρμόσει τις επιστημονικές εισηγήσεις μας για την απαραίτητη θέσπιση υποχρεωτικής επίσημης καταγραφής των παιδοκαρδιοχειρουργικών επεμβάσεων (και αυτών σε ενήλικες με συγγενείς καρδιοπάθειες), ούτε των αποτελεσμάτων τους. Εκτιμούμε πάντως ότι ο ετήσιος αριθμός των παιδοκαρδιοχειρουργικών επεμβάσεων στην Ελλάδα είναι περίπου 500, ενώ άγνωστος αριθμός περιστατικών (μικρότερος όμως κατά πολύ από ότι στο παρελθόν) παραπέμπεται στο εξωτερικό. Να σημειώσω ότι οι παραπομπές στο εξωτερικό, που πιστεύω δικαιολογούνται μόνο στις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες το πρόβλημα δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με επιτυχία στην Ελλάδα, δυστυχώς γίνονται συνήθως χωρίς αντικειμενική τεκμηρίωση της αναγκαιότητάς τους. Αποτέλεσμα είναι ότι στις περιπτώσεις αυτές, η κάλυψη των εξόδων που είναι υπερπολλαπλάσιες αυτών για την ίδια θεραπεία στην Ελλάδα, επιβαρύνει αδικαιολόγητα τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία. Δυστυχώς μάλιστα συχνά γίνεται συμπληρωματικά και από ανεξέλεγκτους, ακόμα και ύποπτους, μη νόμιμους ιδιωτικούς εράνους, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την ευαισθησία της κοινωνίας και δεν περιποιούν τιμή, αλλά μάλλον κλονίζουν την εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας στην χώρα μας.
Αυτές λοιπόν οι κατ’ εκτίμηση 500 περίπου παιδοκαρδιοχειρουργικές επεμβάσεις που πραγματοποιούνται ετήσια στην Ελλάδα γίνονται τα τελευταία χρόνια σε 4 παιδοκαρδοιχειρουργικά κέντρα, δύο Δημόσια και 2 Ιδιωτικά:
1) Στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία», που λειτουργεί από το 1981 και ανήκει στο ΕΣΥ.
2) Από το 1997, στο «Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο», που ως γνωστό είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, που όμως ανήκει στο κράτος, υπάγεται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και ελέγχεται από το Υπουργείο Υγείας.
3) Από το 2007 στην Ιδιωτική Κλινική ΜΗΤΕΡΑ και
4) Από το 2012 στο ΙΑΣΩ, που όμως πιθανώς να έχει πρόσφατα αναστείλει την παιδοκαρδιοχειρουργική του δραστηριότητα.
Από τα παραπάνω συνάγεται αβίαστα ότι σήμερα, κανένα κέντρο, Δημόσιο ή Ιδιωτικό, δεν καλύπτει από μόνο του όλες τις ανάγκες παιδοκαρδιοχειρουργικές. Είναι όμως βέβαιο, βάσει της διεθνούς εμπειρίας, ότι ένα και μόνο παιδοκαρδιοχειρουργικό κέντρο στην Ελλάδα, σωστά οργανωμένο και στελεχωμένο, θα μπορούσε να καλύψει όλες τις παιδοκαρδιοχειορυργικές ανάγκες της χώρας, αυτό δε θα ήταν και επιστημονικά εφικτό, αλλά και ενδεδειγμένο και επιθυμητό, με στόχο την συγκέντρωση της εμπειρίας και επομένως την βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων.
Για παράδειγμα, στην προηγμένη Ολλανδία, υπήρχαν 4 παιδοκαρδιοχειρουργικά κέντρα που πραγματοποιούσαν από περίπου 300 επεμβάσεις τον χρόνο, έναν πολύ καλό αριθμό. Και όμως, το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε πρόσφατα, για την βελτίωση της εμπειρίας, τα κέντρα αυτά να μειωθούν σε 2, που το καθένα θα πραγματοποιεί πλέον 600 επεμβάσεις τον χρόνο. Στην Σουηδία, τα 3 παιδοκαρδιοχειρουργικά τους κέντρα συμπτύχθηκαν σε 2, και αυτό τεκμηριωμένα οδήγησε στην βελτίωση των αποτελεσμάτων.
Στην Ελλάδα, όπου ο αριθμός των περιστατικών είναι πολύ μικρότερος, για να μην οδηγηθούμε σε κατάργηση κέντρων, θα μπορούσε, υπό την επίβλεψη της πολιτείας, να οργανωθεί ένα ενιαίο Παιδοκαρδιοχειρουργικό Πρόγραμμα που θα συγκέντρωνε τις δυνάμεις όλων των παιδοκαρδιοχειρουργικών κέντρων της χώρας, ή τουλάχιστον αυτών που είναι Δημοσίου συμφέροντος, σε συνεργασία όλων υπό ενιαία καθοδήγηση, με συζήτηση και κατάλληλη κατανομή όλων των περιστατικών. Αυτή η συγκέντρωση της εμπειρίας θα διασφάλιζε την αντιμετώπιση των παιδιών με ενιαία σύγχρονα επιστημονικά πρωτόκολλα ασφαλείας, αλλά και αυστηρό έλεγχο των αποτελεσμάτων. Κάτι τέτοιο ήδη αποτελεί πρακτική δοκιμασμένη με επιτυχία στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Stanford, όπου εκπαιδεύτηκα, λειτουργεί υπό μία Διεύθυνση ενιαίο παιδοκαρδιοχειρουργικό πρόγραμμα με 5 συνεργαζόμενα παιδοκαρδιοχειρουργικά κέντρα, που μάλιστα ευρίσκονται και σε διαφορετικές πόλεις.
Εσείς ο παιδοκαρδιοχειρουργός με τα μαγικά χέρια και την διεθνή αναγνώριση, τι προτείνετε για την αναδιοργάνωση της παιδοκαρδιοχειρουργικής στη χώρα μας;
Κατ’ αρχάς σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια, αλλά σίγουρα δεν υπάρχουν «μαγικά χέρια». Με εφόδια τις σπουδές, την διαρκή προσπάθεια, μελέτη και ενημέρωση, και με την συσσώρευση της εμπειρίας, όπως οι συνάδελφοί μου ανά τον κόσμο, προσπαθούμε να πετύχουμε τα καλλίτερα δυνατά αποτελέσματα για τα παιδιά, ζυγίζοντας προσεκτικά τα υπέρ και τα κατά της χειρουργικής προσέγγισης σε κάθε παιδί ξεχωριστά. Μάλιστα, όσο η εμπειρία αυξάνεται, τόσο περισσότερο αυξάνεται η αυτοπεποίθηση αλλά και μαθαίνουμε να είμαστε ταπεινοί, να μην υποτιμούμε τίποτα, συνειδητοποιώντας ότι κάθε εγχείρηση είναι αποφασιστικής σημασίας για την ζωή του ασθενούς, και ότι ποτέ δεν μπορούμε να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο των βιολογικών αντιδράσεων του κάθε οργανισμού. Έτσι οι εκτός χειρουργείου, στο τέλος μιας επιτυχημένης δύσκολης επέμβασης, δεν έχουν την αίσθηση του πόσο πολύ ίσως έχουμε με ψυχρή αγωνία σχοινοβατήσει μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας, και πόσο χρειαστήκαμε, πέρα από την άριστη προετοιμασία και την συνεργασία όλης της ομάδας, και την βοήθεια της Ανώτατης Δύναμης.
Όσο για τις προτάσεις μου για την αναβάθμιση της παιδοκαρδιοχειρουργικής στην Ελλάδα, σας ανέφερα προηγουμένως την ανάγκη συνένωσης των επιστημονικών δυνάμεων της χώρας και την ανάγκη καταγραφής και αξιολόγησης όλων ανεξαιρέτως των αποτελεσμάτων παιδοκαρδιοχειρουργικών επεμβάσεων και των επεμβατικών παιδοκαρδιολογικών καθετηριασμών. Ειδικότερα, θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι είχα την τιμή τα προηγούμενα 2 χρόνια να υπηρετήσω ως Πρόεδρος μίας νεοσυσταθείσας τότε από το Υπουργείο Υγείας Επιτροπής του ΚεΣΥ για τις Συγγενείς Καρδιοπάθειες σε Παιδιά και Ενήλικες. Η Επιτροπή, με συμμετοχή καταξιωμένων συναδέλφων, παιδοκαρδιοχειρουργών, παιδοκαρδιολόγων, καρδιολόγων ενηλίκων, παιδοεντατικολόγων, αλλά και εκπροσώπου των κοινωνικών φορέων, εργάστηκε εντατικά και διαμόρφωσε πλήρως εμπεριστατωμένες εισηγήσεις προς την Πολιτεία για τον εκσυγχρονισμό της φροντίδας των παιδιών και ενηλίκων με συγγενείς καρδιοπάθειες στην χώρα μας. Οι Εισηγήσεις ρυθμίζουν την θέσπιση της Εξειδίκευσης τόσο στην Καρδιοχειρουργική όσο και στην Καρδιολογία Παιδιών και Ενηλίκων με Συγγενείς Καρδιοπάθειες, την Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Πιστοποίηση των Εξειδικευμένων, τον καθορισμό των όρων και προϋποθέσεων λειτουργίας Παιδοκαρδιοχειρουργικών Κέντρων, την υποχρεωτική καταγραφή και αντικειμενική αξιολόγηση των παιδοκαρδιοχειρουργικών αποτελεσμάτων όλων των κέντρων, την ανάγκη δημιουργίας Προγράμματος Παιδοκαρδιοχειρουργικών Μεταμοσχεύσεων, κλπ. Ευελπιστώ ότι η Πολιτεία θα προχωρήσει πολύ σύντομα και χωρίς άλλη χρονοτριβή στην άμεση υλοποίηση των εισηγήσεων αυτών, πράγμα που θα ωφελήσει τα μέγιστα τα καρδιοπαθή παιδιά και τις οικογένειές τους τώρα και στο μέλλον.
Από την εκπαίδευση και την εμπειρία σας στην παιδοκαρδιοχειρουργική σε μεγάλα καρδιοχειρουργικά κέντρα των ΗΠΑ αλλά και ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Παιδοκαρδιοχειρουργικής Εταιρείας τι μεταφέρατε στις αποσκευές σας από την τεχνολογία που αξιοποιεί τα τελευταία ευρήματα της επιστημονικής έρευνας;
Σίγουρα έχουμε μεταφέρει στην Ελληνική παιδοκαρδιοχειρουργική πολλές νέες μεθόδους και τεχνολογίες, όπως την νεογνική παιδοκαρδιοχειρουργική, π.χ. την επέμβαση της αντιμετάθεσης των μεγάλων αγγείων, την σύγχρονη αντιμετώπιση της Τετραλογίας Fallot, την αντιμετώπιση της μονήρους κοιλίας και την επέμβαση Fontan, την μηχανική υποστήριξη της κυκλοφορίας με το σύστημα ECMO, και πιο πρόσφατα, την τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης της καρδιάς και την χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης για την εξατομικευμένη προσέγγιση στον ασθενή και για την αντικειμενική αξιολόγηση των παιδοκαρδιοχειρουργικών κέντρων.
Θα έλεγα όμως ότι το σημαντικότερο είναι η εμπέδωση ότι η σωστή αντιμετώπιση των συγγενών καρδιοπαθειών απαιτεί μία προσεκτικά οργανωμένη συνολική προσπάθεια βασισμένη σε πολύ σημαντικές αρχές που εφαρμόζουμε απαρεγκλίτως: Δεν θεραπεύουμε παθήσεις, αλλά συγκεκριμένους ασθενείς με κάποια πάθηση, άρα ο κάθε ένας ασθενής ευρίσκεται στο επίκεντρο και όλα περιστρέφονται πρωτίστως γύρω από αυτόν. Δημιουργούμε μία σχέση εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας με τους ασθενείς και γονείς σχετικά με τις πραγματικές δυνατότητες και προοπτικές της θεραπείας που συνιστούμε, η οποία είναι η ίδια που θα εφαρμόζαμε και στα δικά μας παιδιά. Θεραπεύουμε ως μία στενά συνεργαζόμενη ομάδα από ειδικούς διαφόρων ειδικοτήτων. Εφαρμόζουμε διαρκώς επικαιροποιούμενα πρωτόκολλα που διασφαλίζουν ότι όλα γίνονται σύμφωνα με τους αναγνωρισμένους κανόνες της ιατρικής τέχνης και επιστήμης. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις της επιστήμης, συμμετέχοντας ενεργά στα διεθνή επιστημονικά δρώμενα. Ποτέ δεν πειραματιζόμαστε στον ασθενή εφαρμόζοντας διαφημιζόμενες ή πρωτοεισαγόμενες δήθεν πρωτοποριακές τεχνικές, που όμως δεν είναι αποδεδειγμένα ωφέλιμες. Δεν διστάζουμε να συζητήσουμε δύσκολα περιστατικά με έμπειρους συναδέλφους, έχουμε συνείδηση ότι δεν μπορούμε να τα ξέρουμε όλα. Όπως είπαμε, η μεγάλη εμπειρία φέρνει μεγάλη αυτοπεποίθηση, αλλά και μετρημένη ταπεινότητα. Καταγράφουμε διαρκώς τα αποτελέσματά μας στην Ευρωπαϊκή Βάση Παιδοκαρδιοχειρουργικών Δεδομένων, και επιζητούμε οι ίδιοι τον τακτικό αντικειμενικό έλεγχο από τρίτους, ώστε να εντοπίζουμε τυχόν αδυναμίες. Πρώτα εμείς με ειλικρίνεια κάνουμε αυτοκριτική αναζητώντας τα αίτια ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων, ώστε να γινόμαστε διαρκώς καλλίτεροι. Είμαστε περήφανοι που στον πρόσφατο έλεγχο από τους ανεξάρτητους επιθεωρητές της Ευρωπαϊκής Παιδοκαρδιοχειρουργικής Εταιρείας τα αποτελέσματά μας πιστοποιήθηκαν με ιδιαίτερα χαμηλή θνητότητα, μόλις 2.14%, μικρότερη κατά περίπου 30% από την τιμή του 3,06% που αποτελεί την αναμενόμενη στην Ευρώπη θνητότητα, η οποία μάλιστα είναι μαθηματικά προσαρμοσμένη στην μεγάλη βαρύτητα των περιστατικών μας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η μεγαλύτερη βαρύτητα των περιστατικών μας δεν θα μπορούσε να αποτελεί δικαιολογία για αυξημένη θνητότητα, αφού ο αλγόριθμος αυτομάτως συνυπολογίζει την όποια επιβάρυνση θα ήταν δικαιολογημένη. Φυσικά, πρέπει να τονίσουμε ότι δεν παρακολουθούμε μόνο την χειρουργική θνητότητα, αλλά έχει τεράστια σημασία και η ποιότητα των χειρουργικών επεμβάσεων, ώστε αυτές να είναι τεχνικά άρτιες, δηλαδή να μην αφήνουν ανατομικές ατέλειες που να οδηγούν σε επιπλοκές και σε αχρείαστες επανεγχειρήσεις. Με απλά λόγια, δεν αρκεί η επιβίωση από την επέμβαση, αλλά πρέπει αυτή να είναι σωστή και να μην δημιουργεί πρόσθετους κινδύνους που επηρεάζουν την διάρκεια και την ποιότητα ποιότητα ζωής των παιδιών.
Τα καλά χειρουργικά αποτελέσματα πιστώνονται μόνο στον χειρουργό;
Είναι σαφές από όσα σας εξέθεσα ότι η επιτυχής έκβαση απαιτεί την αρμονική συνεργασία πολλών συναδέλφων διαφόρων ειδικοτήτων, από τους οποίους ο καθένας έχει την δική του προσωπική αποφασιστική συμβολή, αλλά και από την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή, από την την συνεργατική διαμόρφωση του καλλίτερου στρατηγικά σχεδίου για την συγκεκριμένη επέμβαση που χρειάζεται εξατομικευμένα ο ασθενής, από την άριστη τεχνικά διενέργεια της επέμβασης, και την αφοσιωμένη μετεγχειρητική μετέπειτα παρακολούθηση του ασθενούς. Ο χειρουργός έχει βέβαια την συνολική οργανωτική ευθύνη σαν καπετάνιος του πλοίου. Θα έλεγα λοιπόν ότι όλη η ομάδα πιστώνεται την επιτυχία, αλλά πρώτα ο χειρουργός οφείλει να χρεώνεται και να αναζητά ο ίδιος τα αίτια κάποιας ενδεχόμενης, ευτυχώς σπάνιας αποτυχίας, αποκλείοντας πριν από κάθε άλλον παράγοντα οποιαδήποτε ενδεχόμενη χειρουργική ατέλεια. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι, αν υπάρχει τέτοια χειρουργική ατέλεια, ο χειρουργός έχει την ευθύνη της ειλικρινούς αποδοχής της και της άμεσης διόρθωσής της, πράγμα που συνήθως στη συνέχεια οδηγεί σε αίσιο αποτέλεσμα. Φυσικά, για τις όποιες μετεγχειρητικές δυσκολίες οφείλονται σε ιδιοσυγκρασιακές αντιδράσεις του οργανισμού, εκεί έχει σημασία η οργανωμένη βάσει πρωτοκόλλων εξατομικευμένη μετεγχειρητική παρακολούθηση και θεραπεία από όλα τα μέλη της ομάδας.
Η υγεία είναι πολύτιμη αλλά ευμετάβλητη ισχυρίζεται ο Πλούταρχος. Εσείς κε. Σαρρή τί λέτε;
Συμφωνώ με αυτό. Οι ασθένειες πολλές φορές είναι απρόβλεπτες και αναπόφευκτες, όπως οι περισσότερες συγγενείς καρδιοπάθειες. Μπορούμε όμως και πρέπει, αφενός να ακολουθούμε τις οδηγίες για έναν τρόπο ζωής που κατά το δυνατόν προάγει την υγεία και μας προφυλάσσει από ασθένειες, τις οποίες ίσως εμείς, σε ένα βαθμό, προκαλούμε στους εαυτούς μας. Αφ’ ετέρου, είναι καλό να κάνουμε τους απαραίτητους προληπτικούς ελέγχους που συνιστούνται καθόσον η έγκαιρη διάγνωση ενός ασυμπτωματικού προβλήματος συνήθως επιτρέπει την καλλίτερη θεραπεία του.
Ο Αριστοτέλης ονειδιζόμενος ότι πονηροίς συνδιατρίβει, έφη «άριστος ιατρός εστι, ός τους υπό πάντων απεγνωσμένους αναλαμβάνει.»
( Μετάφραση:Ο Αριστοτέλης όταν επικρίθηκε που συναναστρέφεται παλιανθρώπους, είπε: «ο καλύτερος γιατρός είναι αυτός που αναλαμβάνει αυτούς που οι άλλοι τους θεωρούν τελειωμένους.»). Τί θα σχολιάζατε επ΄ αυτού κε. Καθηγητά;
Η ερώτησή σας αγγίζει ένα πολύ σοβαρό θέμα της ιατρικής ηθικής. Βασική αρχή της ιατρικής, εκπεφρασμένη από τον Ιπποκράτη στο πρώτο βιβλίο του για τις Επιδημίες είναι το «ὠφελέειν ή μή βλάπτειν», ενώ με τον Ιπποκρατικό όρκο ο ιατρός δεσμεύεται να δρά πάντα «ἐπ’ ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν», «ἐκτὸς ἐὼν πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καὶ φθορίης».
Με άλλα λόγια, ο ιατρός πάντα πρέπει να έχει σαν οδηγό, κίνητρο και μόνο στόχο το όφελος του ασθενούς και να απέχει από το να προκαλεί εκούσια βλάβη σε αυτόν. Άρα πράγματι οφείλει να αναλαμβάνει να βοηθήσει και αυτούς που ίσως κατ’ άλλους δεν έχουν ελπίδα, αρκεί όμως να υπάρχει πράγματι επιστημονικά τεκμηριωμένη και όχι ψεύτικη ελπίδα. Άλλωστε ορκιζόμαστε κατά τον Ιπποκράτη «Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον».
Χρειάζεται προσοχή διότι, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που η νόσος είναι πολύ βαρειά, ο ασθενής είναι ιδιαίτερα ευάλωτος και ο γιατρός πρέπει να κρίνει με απόλυτη ειλικρίνεια αν το όφελος της θεραπείας που ο ίδιος προτείνει για τον ασθενή υπερισχύει των κινδύνων της παρέμβασης, και μόνο τότε να προχωρήσει, έχοντας αντικειμενικά ενημερώσει τον ασθενή για τα υπέρ και τα κατά του εγχειρήματος. Η ιατρική ηθική θα καταδίκαζε απερίφραστα τον όποιο ιατρό που, εκμεταλλευόμενος την αδυναμία του ασθενούς, θα τον έπειθε να υποβληθεί σε ιατρικές πράξεις για το δικό του προσωπικό όφελος, ενώ γνωρίζει και παραπλανά τον ασθενή για τους σχετικούς κινδύνους.
Κύριε Σαρρή πώς νιώθετε κάθε φορά που βγαίνετε από το χειρουργείο και η επέμβαση που κάνετε είναι επιτυχής;
Σίγουρα η επιτυχής έκβαση μας δίνει πρώτα μεγάλη χαρά για τα θετικά αποτελέσματα στην υγεία του ασθενούς, ανακούφιση από το τεράστιο βάρος της ευθύνης που αναλαμβάνουμε για την ζωή και την υγεία του ασθενούς, ικανοποίηση για την ευόδωση όλων όσων έχουν συμβάλει στο θετικό αποτέλεσμα, και ευγνωμοσύνη στον Θεό για την βοήθειά του, και επομένως δύναμη για την επόμενη επέμβαση.
Τί ονειρεύεστε;
Για την πατρίδα μας, η παιδοκαρδιοχειρουργική να συνεχίσει να προοδεύει, να επιλυθούν όλα τα οργανωτικά και διαδικαστικά προβλήματα που της είναι εμπόδια, και όλα τα παιδιά με καρδιολογικά προβλήματα και οι ενήλικες με συγγενείς καρδιοπάθειες στην χώρα μας να βρίσκουν χωρίς ταλαιπωρία κάθε είδους θεραπεία, συμπεριλαμβανομένων των παιδιατρικών μεταμοσχεύσεων καρδιάς, που δεν γίνονται ακόμα στην Ελλάδα.
Επίσης, η Ελληνική παιδοκαρδιοχειρουργική να ευρίσκεται πάντα δυναμικά σε ισότιμη συνεργασία με συναδέλφους από όλο τον κόσμο, στην διεθνή επιστημονική πρωτοπορία.
Τέλος, ένα δύσκολο να πραγματοποιηθεί όνειρο, όλα τα παιδιά με καρδιολογικά προβλήματα ανά τον κόσμο, τα περισσότερα από τα οποία ζουν στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, να μπορέσουν, χάρις σε διεθνή επιστημονική συνεργασία και την απαραίτητη διεθνή πολιτική υποστήριξη, να αποκτήσουν ισοδύναμη πρόσβαση για τις απαραίτητες εγχειρήσεις όπως τα άλλα παιδιά στον λεγόμενο προηγμένο κόσμο…
Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για τα επόμενα δημιουργικά σας βήματα;
Πέρα από την πραγματοποίηση παιδοκαρδιοχειρουργικών επεμβάσεων σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις, τα τελευταία χρόνια οι επιστημονικές μου προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί σε δύο κατευθύνσεις:
Πρώτα, στην αξιοποίηση της τεχνολογίας της τρισδιάστατης εκτύπωσης της καρδιάς για την θεραπεία περίπλοκων ανατομικά καρδιοπαθειών. Η τεχνολογία αυτή, που τώρα την εμπλουτίζουμε με νέες μεθόδους Ιδεατής και Επαυξημένης πραγματικότητας, μας δίνει απίστευτα ισχυρά όπλα, τόσο για ακριβέστερη και εξατομικευμένη παιδοκαρδιοχειρουργική, όσο και τεράστιες δυνατότητες εκπαίδευσης νεοτέρων παιδοκαρδιοχειρουργών.
Η άλλη κατεύθυνση των δραστηριοτήτων μου εστιάζεται στην εντελώς καινοτόμο διεθνώς ανάπτυξη μεθόδων Τεχνητής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης στην παιδοκαρδιοχειρουργική. Οι τεχνικές αυτές επιτρέπουν την ακριβή πρόγνωση των κινδύνων οποιασδήποτε παιδοκαρδιοχειρουργικής επέμβασης εξατομικευμένα για τον κάθε ασθενή, λαμβάνοντας υπόψιν όλες του τις ιδιαιτερότητες, αλλά και τις δυνατότητες του Κέντρου όπου προτείνεται αυτός να χειρουργηθεί. Άρα, η μεθοδολογία αυτή συνιστά σημαντικό βοήθημα του χειρουργού στην διαμόρφωση της καλλίτερης και εξατομικευμένης χειρουργικής προσέγγισης.
Επί πλέον, αυτή η μεθοδολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης, που έχουμε αναπτύξει στην Ευρωπαϊκή Παιδοκαρδιοχειρουργική Εταιρεία (European Congenital Heart Surgeons Association – ECHSA), σε στενή συνεργασία με την διεθνή αυθεντία στα θέματα αυτά Καθηγητή του ΜΙΤ κ. Δημήτρη Μπερτσιμά, επιτρέπει την απολύτως αντικειμενική αξιολόγηση των χειρουργικών αποτελεσμάτων των παιδοκαρδιοχειρουργικών κέντρων. Η καινοτομία αυτή αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένα πολύτιμο εργαλείο για για τον έλεγχο και την αναβάθμιση της ποιότητας των παιδοκαρδιοχειρουργικών κέντρων. Μάλιστα, έχουμε θέσει την μεθοδολογία αυτή δωρεάν στην διάθεση του Υπουργείου Υγείας και ευελπιστούμε ότι θα αξιοποιηθεί και στην χώρα μας στο πλαίσιο των προσπαθειών για την περαιτέρω βελτίωση της παιδοκαρδιοχειρουργικής στην Ελλάδα, σύμφωνα και με τις εισηγήσεις που διαμορφώσαμε στην Επιτροπή Συγγενών Καρδιοπαθειών του ΚεΣΥ.
Τέλος, σαν Διευθυντής της Ευρωπαϊκής Βάσης Παιδοκαρδιοχειρουργικών Δεδομένων, φιλοδοξούμε να μεταφέρουμε την επίσημη έδρα της στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στο να καταστεί η χώρα μας διεθνές σημείο αναφοράς στην Παιδοκαρδιοχειρουργική έρευνα.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του διεθνούς φήμης παιδοκαρδιοχειρουργού Γιώργου Σαρρή στο πανελλαδικό περιοδικό “πατρινόραμα-Hellenic” που κυκλοφορεί στα περίπτερα όλης της χώρας.
